De betekenis van groene burgerinitiatieven

gezien. Effecten op sociale cohesie zijn er enigszins, doordat men als actievoerders een zekere
verbondenheid ervaart. Er kan echter ook juist sprake zijn van polarisatie tussen groepen.
Samenwerking
Samenwerking omvat voorbeelden van groene zelf-governance die eveneens op beleid en politiek
georiënteerd zijn. In tegenstelling tot de actiegroepen richten deze voorbeelden zich in hun activiteiten
niet primair op protest en actievoeren, maar houden zij zich voornamelijk bezig met inspraak,
lobbyen, (interactieve) planvorming, overleg, samenwerking en het opzetten van politieke/bestuurlijke
processen. Andere activiteiten hebben vaak betrekking op monitoring of educatie. Het gaat bij
samenwerking vaak over relatief grote oppervlakten waar diverse complexe processen kunnen spelen
of in werking worden gezet. Deze groepen kiezen er daarbij specifiek voor om in overleg te treden met
politieke actoren, ambtenaren of andere betrokken organisaties. Zij kiezen niet, of slechts in het
uiterste geval, voor het voeren van actie.
Fysieke doelen zijn meestal primair bij samenwerking. Dit kunnen zowel ecologische, cultuurhistorische
als gebruiksdoelen zijn, meestal gaat het om een combinatie van deze drie. In tegenstelling
tot actiegroepen ontstaan groepen van (politieke) samenwerking niet altijd als reactie op
ontwikkelingen, maar ook vanuit een bepaald idee of bepaalde visie. Zo beoogt Werkgroep
Cruijslandsche Kreken uit Steenbergen om een gebied met meer recreatie en een betere verbinding
tussen boerenland en natuur te realiseren, dat tevens als een ecologische verbindingszone zou
fungeren. Vereniging Ster van Loosdrecht ontstond echter op initiatief van een gedeputeerde, die het
gebied uitnodigde om met een voorstel voor gebiedsinrichting te komen om invulling te geven aan de
Natura 2000 en (toenmalige) EHS-status die het gebied had gekregen. De vereniging beoogt het
karakter van het gebied als agrarisch cultuurlandschap te behouden, maar om ook de kwaliteiten van
het gebied te versterken en invulling te geven aan de beschermde status. Groepen gericht op
samenwerking hanteren over het algemeen een gematigder discours dan de actiegroepen, die vaak
een sterk tegendiscours hanteren.
Rondom een initiatief van samenwerking hangt een relatief groot netwerk met daarin vele partijen en
een diversiteit aan actoren waaronder overheden, TBO’s en NGO’s. Dit sluit ook vaak aan bij de
werkwijze die wordt gehanteerd. Groepen die vallen onder samenwerking hebben vrijwel altijd een
overlegrelatie of werkrelatie met een overheid. Er is voornamelijk contact met overheden op
gemeentelijk niveau, maar contacten met provinciale overheden komen regelmatig voor, waarbij de
provincie in sommige gevallen ook een belangrijke rol speelt (bijvoorbeeld door betrokkenheid in
gebiedsprocessen). Het inbrengen of ontwikkelen van kennis en expertise is vaak belangrijk bij dit
type voorbeeld, vaak is deze gebiedsspecifiek. De omvang van het aantal vrijwilligers kan enorm
variëren, van minder dan tien tot meer dan honderd.
Er is bij samenwerking vrij veel nadruk op formaliteiten en formele werkwijzen: plannen worden vaak
formeel vastgelegd, er is relatief vaak een koppeling met beleidsprocessen. Zo is er bij Kerngroep
Elisabeth Groen in Amersfoort intensief overleg geweest met de gemeente en zijn er verschillende
raadsbesluiten geweest over het initiatief. Indien plannen worden gerealiseerd gaat het al snel soms
om significante geldbedragen van soms ver boven de miljoen euro. In het geval van Kerngroep
Elisabeth Groen is dat € 1,5 miljoen, bij Cruijslandsche Kreken zelfs € 2,4 miljoen. Deze bedragen
worden vaak grotendeels betaald vanuit overheidsmiddelen, ook in beide bovenstaande voorbeelden.
Fysieke effecten van samenwerking kunnen zeer groot zijn wanneer plannen doorgang vinden, zowel
op het gebied van ecologie, cultuurhistorie als groengebruik. Deze lijken over het algemeen positief uit
te pakken voor zowel ecologie, cultuurhistorie als de gebruiksfunctie van groen. Echter, de vraag
daarbij is vaak wat precies de invloed van een burgerinitiatief is, hoewel er wel duidelijke voorbeelden
zijn waar burgers een belangrijke rol in agendering hebben gespeeld. Sociale effecten spelen vooral op
het gebied van bewustwording bij zowel overheden als burgers. Ook kan samenwerking bijdragen aan
meer actieve betrokkenheid bij betreffende terreinen/gebieden. Sociale cohesie speelt soms een rol
omdat veel partijen en burgers elkaar leren kennen in de netwerken rondom het initiatief.
Ook bij dit type zien we een zekere dynamiek/fluïditeit: indien planvorming doorgang vindt, raken
burgers soms betrokken bij toekomstig beheer. Zo’n initiatief verbreedt zich dan mogelijk richting het
type Verbrede Politiek, of misschien zelfs wel richting een Gebiedsgerichte Werkgroep of andere vorm
van het ideaaltype natuurbeheer. Dit is te zien bij Kerngroep Elisabeth Groen, waar men nu een
beheersstichting opricht die in de toekomst het gebied (deels) zal beheren.
De betekenis van groene burgerinitiatieven | 61