Nordisk Tidskrift 3/12 (PDF 539 KB) - Letterstedtska föreningen

320
Hans H. Skei
nokon etter Knut Olav Åmås’ store biografi som òg gjorde seg avhengig av
dagbøkene som om dei var siste sanninga om diktaren og hans forståing av
verda. Å ta høgd for at dagboksjangeren i seg sjølv er ei utfordring og at vi
må tolke utsegnene der og ikkje ta dei for ”sanning” eller skildring av ”slik
det verkeleg var”, er heilt naudsynt. Hauge skreiv etter det han sa for seg sjølv
og utan tanke på at dagbøkene ein dag skulle publiserast. Men ein treng ikkje
tenke i slike banar eingong for å skjøne at dagbøker for det første er skrift, er
dikt og draum og ikkje dåd og røyndom, er redigert og tillempa og laga, også
om dei er skrivne einast for han som skriv dei.
Ekerwald har meir eller mindre kome til Hauge via dagbøkene – som han
gjer krav på å ha lese minst to gonger. Eg trur han gjerne, men korleis han
ut frå dette kan hevde at ”dikterna är dagböckerna som destillat”, er meg ei
gåte. Eg kan, litt motvillig, gå med på at ”dagböckerna är en handledning i
levnadskonst – och diktkonst,” sjølv om det etter mi meining er å gje dei vel
høg status. Men at det meste av den lyriske diktinga til Hauge ikkje skulle fri
seg frå dagboksnivået og løfte seg høgt over dei og kvardagsliv og vanskar,
er utenkjeleg. Det innser Ekerwald nok sjølv, men berre eit stykke på veg,
fordi han på forunderleg vis ikkje har merkt seg eller ikkje bryr seg om det
meste av diktskatten. Det er ”sjølvportrettet” slik det finst i dagbøkene som
interesserer, og det er legitimt nok, men eit av hovudpoenga med ein litterær
biografi – sjølvportrett eller ikkje – må vel vere å kome endå nærare ei forståing
av diktinga og av djupnene i dikta som ein knapt loddar via det (sjølv)
biografiske livet. Ut frå dette er det naturleg at det er dei enkle og konkrete
dikta frå Dropar i austavind som Ekerwald set høgast, og sjølv om dette var
boka som gjorde Hauge kjend og ”populær” mellom anna hos ein ny generasjon
lyrikarar, er det i samband med denne boka dei fleste mistydingane
kring forfattarskapen har byrja. Når Ekerwald skriv at dikta til Hauge blir eit
folkemuseum med bruksgjenstandar og situasjonar som kan verke eksotiske,
har han i beste fall lese på overflata og ikkje ein gong nådd ned til den Hauge
vi møter i dagbøkene.
For ein som har lese og undervist og førelese om Hauge i meir enn tre tiår,
er det litt uverkeleg å møte ein så fullstendig mangel på bakgrunnskjennskap
til Hauges liv og dikting som det som er utgangspunktet for Ekerwald. Men
han skriv seg ut av det, er ærleg og direkte og rett på sak. Blir han forundra og
nesten slått ut av å få vite at Hauge var ”gal” – det vil seie at han var innlagt på
sinnsjukehus i fleire år, så gjer han det beste ut av det med snakk om ”divine
madness” og ei forståing av korleis Hauge måtte kjempe seg ut av galskapen
og prøve å bli frisk, medan andre kunstnarar av og til kan ha søkt seg vekk
frå normaliteten. Forståinga både av galskapen og av einsemda og av korleis
poesien – det å dikte og skape noko der det ikkje var noko frå før – hjelpte til
Nordisk Tidskrift 3/2012