(UV) ve Görünür Bölge Moleküler Absorpsiyon Spektroskopisi
(UV) ve Görünür Bölge Moleküler Absorpsiyon Spektroskopisi
(UV) ve Görünür Bölge Moleküler Absorpsiyon Spektroskopisi
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Elektron Temelli Yöntemler<br />
<strong>ve</strong> Radyokimyasal<br />
Yöntemler<br />
G‹R‹fi<br />
Kimyan›n temel alanlar›ndan birisi olan Analitik Kimyada kullan›lan analitiksel<br />
yöntemlerden, kalitatif analiz atomik <strong>ve</strong>ya moleküler seviyede yada fonksiyonel<br />
gruplar hakk›nda, kantitatif analiz ise maddenin bileflenlerinin miktarlar› hakk›nda<br />
bilgi <strong>ve</strong>rir. Klasik <strong>ve</strong> enstrümental yöntemler olarak iki ana grupta incelenen analitiksel<br />
yöntemler, sürekli geliflmekte olan bir aland›r. Analitik problemleri çözmede<br />
kimyac›lar›n bu yüzy›l›n bafl›ndan itibaren, analitlerin, ›fl›n absorpsiyonu-emisyonu<br />
<strong>ve</strong>ya k›r›n›m›, floresans-fosforesans, elektriksel yük-direnç <strong>ve</strong>ya ak›m›, radyoaktivite,<br />
kütle/yük oran›, iletkenlik v.b. gibi fiziksel <strong>ve</strong> kimyasal özelliklerini<br />
ölçme esas›na dayanan cihazlar›n gelifltirilmesi <strong>ve</strong> kullan›m› yayg›nlaflm›flt›r. Bu<br />
bölümde X-›fl›nlar›n›n kullan›m› ile gelifltirilen cihazlar (XRD, XRF, XPS <strong>ve</strong> XAS)<br />
<strong>ve</strong> radyokimyasal yöntemlerin çal›flma prensipleri ile kullan›m alanlar› hakk›nda<br />
bilgi <strong>ve</strong>rilecektir.<br />
X-Ifl›nlar› Yöntemleri<br />
‹lk olarak W.C. Röntgen taraf›ndan bulunan <strong>ve</strong> tam olarak tan›mlanmad›¤›ndan X-<br />
›fl›n› olarak adland›r›lan ›fl›man›n dalga boyu yaklafl›k 10 -5 -100 Å (0.01-100 nm)<br />
aral›¤›ndad›r. X-›fl›nlar›, yüksek enerjili elektronlar›n yavafllat›lmas›yla <strong>ve</strong>ya atomdaki<br />
iç kabuklarda oluflturulan boflluklar›n d›fl kabuk elektronlar›n›n geçiflleriyle<br />
oluflturulan k›sa dalga boylu elektromanyetik ›fl›nlard›r. Kabuklar aras› elektron geçiflinin<br />
süresi 10 -12 -10 -14 saniye aral›¤›ndad›r. Üç yolla iç orbitaller de elektron bofllu¤u<br />
oluflturulabilir. Birincisi, genellikle yüksek enerjili elektronla (bazen proton<br />
<strong>ve</strong>ya alfa parçac›¤› da olabilir) uyar›l›rsa iç kabuk elektronu uzaklaflt›r›l›r <strong>ve</strong> elektron<br />
bofllu¤u olan uyar›lm›fl bir iyon meydana gelir. ‹kinci yol, atomun yüksek<br />
enerjili X-›fl›nlar› ile uyar›lmas›d›r. Üçüncü olarak, yaln›zca radyoaktif elementlerde<br />
görülebilen bir olayd›r <strong>ve</strong> çekirde¤in iç kabuk elektronlar›ndan birisini yakalamas›<br />
sonucu bir boflluk yarat›larak atom numaras› bir birim daha küçük baflka bir<br />
elementin oluflturmas›d›r.<br />
Bütün optik spektroskopik yöntemlerde oldu¤u gibi X-›fl›n› spektroskopisiyle<br />
elektromanyetik emisyon, absorpsiyon, saç›lma, floresans <strong>ve</strong> k›r›n›m ölçümlerine<br />
dayal› nicel <strong>ve</strong> nitel analizler yap›labilir. X-›fl›n› floresans <strong>ve</strong> absorpsiyon yöntemleri<br />
atom numaras› sodyumdan büyük elementler için kullan›labilir. fiekil 9.1’de X-<br />
›fl›nlar›n›n yayg›n geçifllerini gösteren enerji diyagram› <strong>ve</strong>rilmifltir. Spektroskopik<br />
geçifl kurallar› gere¤i orbitaller aras› elektron geçiflleri izinlidir <strong>ve</strong> genelde kuv<strong>ve</strong>t-
Change language