(UV) ve Görünür Bölge Moleküler Absorpsiyon Spektroskopisi
(UV) ve Görünür Bölge Moleküler Absorpsiyon Spektroskopisi
(UV) ve Görünür Bölge Moleküler Absorpsiyon Spektroskopisi
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Elektron alan (-I <strong>ve</strong> -M) etkiye sahip sübstitüente, karbonil grubu ba¤l› olmas›<br />
durumunda (fiekil 3.6-a), C Z ba¤›na ait elektronlar Z atomunu kendi üzerine<br />
do¤ru çeker <strong>ve</strong> C atomu elektronca zay›f hale getirir. C atomu ise C O ba¤›na<br />
ait ba¤ elektronlar›n› kendi üzerine çekmeye çal›fl›r. Bu etki O’ni de etkiler. O ise<br />
üzerindeki ortaklaflmam›fl elektronlar› ile birlikte karbona do¤ru yanafl›r yani C O<br />
ba¤› k›sal›r <strong>ve</strong> fakat ba¤ kuv<strong>ve</strong>ti artar. Bu durumda absorpsiyon, yüksek frekans<br />
de¤erlerine kayar. Elektron <strong>ve</strong>ren (+I <strong>ve</strong> +M) etkiye sahip sübstitüente, karbonil<br />
grubu ba¤l› olmas› durumunda (fiekil 3.6-b), Z atomu elektronlar›n› C Z ba¤›na<br />
ait elektronlar arac›l›¤› ile C atomu üzerine <strong>ve</strong>rir. C atomu ise fazla elektrona sahip<br />
olur. Bu durumda C atomu kendi üzerindeki fazla elektronlar› C O ba¤lar›na<br />
<strong>ve</strong> C O ba¤lar› arac›l›¤› ile O üzerine <strong>ve</strong>rmeye çal›fl›r. Bu durumda C O‘in<br />
fazla elektronlar› kendi üzerinde bar›nd›rmaya çal›flmas› sonucunda hacmi genifller<br />
<strong>ve</strong> C O‘e ait ba¤ uzar. Bu durumda C O ba¤›n›n uzamas› ile ba¤ kuv<strong>ve</strong>ti<br />
azal›r <strong>ve</strong> absorpsiyon düflük frekans de¤erlerine kayar.<br />
karbonil ba¤› k›sal›r, ba¤ kuv<strong>ve</strong>ti artar<br />
so¤urma, yüksek frekans de¤erlerine kayar<br />
3. Ünite - ‹nfrared (IR) <strong>Spektroskopisi</strong><br />
Konjugasyon etkisi<br />
Konjugasyon etkisi, çift ba¤l› sistemlerde ba¤› oluflturan elektronlar›n delokalize<br />
olmas› sonucu gerçekleflen etkidir. Konjugasyonun, karbonil grubu üzerindeki etkisini<br />
aç›klayal›m. Karbonil grubunun, baflka bir doymam›fl sistem (C C, C C,<br />
C N <strong>ve</strong> C N) ile konjuge olmas› durumunda, C O ait elektronlar konjuge<br />
sisteme ait elektronlar (C C, C C, C N <strong>ve</strong> C N) ile ayn› düzlemde<br />
olduklar›ndan delokaliz olurlar. Yani π ba¤lar› oluflumunda kullan›lan tüm elektronlar<br />
sistemin tamam› üzerinde yer al›r. Konjuge durumundaki çift ba¤lar ile tek<br />
ba¤lar özelliklerini kaybederek tekli ba¤ ile çiftli ba¤ aras›nda bir karaktere sahip<br />
olurlar. Bu durumda karbonile ait çiftli ba¤›n›n uzamas› ile ba¤ kuv<strong>ve</strong>ti azal›r <strong>ve</strong><br />
absorpsiyon düflük frekans de¤erlerine kayar. Karbonil grubu ile konjugasyona<br />
neden olan çiftli ba¤dan iki tane var ise, çiftli ba¤lar›n ikisinin de karbonil grubunun<br />
ayn› taraf›nda olmas› durumunda konjugasyonda sadece bir çiftli ba¤›n etkisi<br />
gözlenir. Fakat çiftli ba¤lar karbonil grubunun her iki taraf›nda ise konjugasyon etkisi<br />
daha fazlad›r. Bu durumda karbonil grubunun absorpsiyonu düflük frekans<br />
de¤erlerine kayar (fiekil 3.7).<br />
Çift<br />
ba¤<br />
Tek<br />
ba¤<br />
a b<br />
Tek<br />
ba¤<br />
CH CH CH 2 C O<br />
Çift<br />
ba¤<br />
Konjugasyon<br />
karbonil ba¤› uzar, ba¤ kuv<strong>ve</strong>ti azal›r<br />
so¤urma, düflük frekans de¤erlerine kayar<br />
Tekli <strong>ve</strong> ikili ba¤<br />
karakterlerine sahip<br />
CH CH C O<br />
‹zole sistem Konjuge sistem Konjuge sistem<br />
fiekil 3.6<br />
67<br />
‹ndüktif etki:<br />
Elektronegativiteleri farkl›<br />
iki atom aras›ndaki kovalent<br />
ba¤a ait elektronlar›n,<br />
elektronegatif atom<br />
taraf›ndan daha fazla<br />
çekilir. Elektronegativite<br />
farkl›l›¤›ndan do¤an bu<br />
etkiye indüktif etki denir <strong>ve</strong> I<br />
ile sembolize edilir. ‹ndüktif<br />
etki doymufl karbona sahip<br />
bilefliklerde, C-C ba¤›<br />
boyunca etkilidir. Bu etki<br />
k›sa mesafelerde kuv<strong>ve</strong>tli<br />
fakat ba¤ uzad›kça azal›r <strong>ve</strong><br />
dört karbondan sonra<br />
hissedilemeyecek kadar<br />
azd›r. Elektron çeken<br />
indüktif etkiye sahip atom -I<br />
ile elektron <strong>ve</strong>ren etkiye<br />
sahip atom +I ile sembolize<br />
edilir.<br />
‹ndüktif <strong>ve</strong><br />
mezomerik etkiler.<br />
(a) Elektron alan<br />
(-I <strong>ve</strong> -M)<br />
(b) Elektron <strong>ve</strong>ren<br />
(+I <strong>ve</strong> +M) etkiye<br />
sahip<br />
sübstitüentler.<br />
Mezomerik etki (rezonans<br />
etkisi): Doymam›fl<br />
bilefliklerde oluflan bir<br />
etkidir (π ba¤› içeren<br />
bileflikler). π Ba¤lar›n›n<br />
delokalizazyonu mezomerik<br />
etki (rezonans etkisi) olarak<br />
adland›r›l›r. Mezomerik etki<br />
M ile sembolize edilir. π<br />
ba¤lar› arac›l›¤› ile<br />
sistemdeki konjuge<br />
durumunda olan tüm<br />
ba¤larda etkilidir. Ayr›ca π<br />
ba¤lar›na konjuge durumda<br />
olan ortaklanmam›fl<br />
elektronlar da mezomerik<br />
etki gösterirler. Elektron<br />
çeken mezomerik etkiye<br />
sahip atom -M ile elektron<br />
<strong>ve</strong>ren etkiye sahip atom +M<br />
ile sembolize edilir<br />
Konjugasyon: Organik bir<br />
bilefli¤in yap›s›nda bulunan<br />
çift ba¤lar›n aras›nda birer<br />
tek ba¤ bulunmas›na<br />
konjuge bu ba¤lar›n<br />
rezonans hallerine de<br />
konjugasyon denir.<br />
–CH=CH–CH=CH–CH=CH–<br />
konjuge sistem<br />
=CH–CH=CH–CH=CH–CH=<br />
konjugasyon
Change language