Ertan Birol - Turuz.info

Çalma zorluğu, fiyatının yüksek olması ve gerekli olan bakımlı tutma zorluğu
sebebiyle lavta, herkes tarafından kabul edilebilir bir çalgı
değildi. Mütevazı ortamlarda az kullanılıyordu. Buna karşın İspanya hariç bütün Avrupa’da
prenslerin, yüksek burjuvazinin, artist ve entelektüel elit tabakanın
gözdesi olmuştu.
Papa Léon X (Jean de Medicis) etrafına örnek oldu ve bir elçi ona “non val niente, si
no di sonar liuto “ diyebilmiştir. Gençliğinde Luther
de aynı şekilde lavta çalmıştı. İngiltere’de Henri VIII, Marie Tudor ve Elizabeth I, Fransa’da
Marguerite de Navarre, daha sonra genç Louis XIII ve Anne
d’Autriche gibi krallar ve kraliçeler iyi lavtacı olmakla böbürlenmişlerdir.
Tınısının naifliği, duygusal ve arı olması sayesinde hayranlıkla, eski lir ile olduğu gibi,
dizelerle ittifak kurmuş lavta, aynı zamanda şairlerin
seçkin çalgısı olmuştu. Dante, Pétrarque ve Boccace’dan sonra Mellin de Saint-Gelais,
Jodelle, Baif, Saint-Amand dizelerinin içinde onunla şarkılar söylüyorlardı.
Çalmasını çok seven Ronsard, eserlerini sahneye koyma esnasında, lavtayı daima övmüş, onu
şiir yaratımının içinde eritmişti.
XVII’nci yüzyılda, İtalya’da, çalgıya rağbet yokolurken, Avrupa’nın pek çok ülkesi
onu, hayranlıkla çalmaya devam etmişlerdir. Fransa’da prensesler
ve Mme Rambouillet ve Mlle de Scudéry gibi önemli şahıslar kendilerini lavtaya hasretmişler
ve onların kışkırtmaları ile genç baylar salonlara daha kolay
kabul edilebilmek için lavta çalışmak zorunda kalmışlardır.
Bu amatörlerin yanında (ki bunların yeteneklerinin değerini sorgulamak gerekir) çok
sayıda profesyonel, gerçek virtüoz parlıyordu ve bunlar,
prenslik saraylarına çok yüksek ücretlerle atanıyorlardı. Sadece ismi kalmış olanlar da vardır.
Örneğin; Piero Bono de Ferrare (1417-1497), Macar kralı
Mathias Corvin veya Papa Leon X’un gözdesi olan Giovan Maria Alemano (XVI’ncı Y.Y.)
gibi şahısları sayabiliriz. Fakat bunların çoğu, birinci nesil İtalyan’lardan
meydana gelmiş ünlü bestecilerdi. Francesco da Milano (1493-1553), çağdaşları tarafından
“tanrılaşmış” lakabını almıştı. Albert de Rippe (1480-1551),
François I ve Henri II’nin saraylarına bağlanmış Mantouan “plaisir de son industrie a un pape,
un empereure et a un roi d’Angleterre”’i yazmıştı ve bunların
yanında kızıl saçlarından dolayı “El Rozetto” denen Domenico Bianchini’yi de saymak
gerekir.
Aynı dönemde Almanya, Hans Jüdenkünig (öl.1626), Hans Neusidler (yaklaşık 1508-
1565), Sébastien Ochsenkhun (1521-1574) ile gurur duyuyordu.
Polonya’da, Valentin Bakfark (1507-1576) uluslar arası virtüoz olarak boy gösterdi.
İngiltere, geç olmakla birlikte büyük lavtacılarla tanıştı. Bu müzisyenlerin içinde en
ünlüsü John Dowland’dı. Diğerleri onun etrafında geniş
bir klan oluşturarak hem İngiliz halkına, hem de Avrupa’daki diğer lavtacılara örnek
çalışmaları ile ilham kaynağı oldular. Böylece J.Dowland’ın ünü adalılar
kadrosunu aştı.