Ertan Birol - Turuz.info

30 yıllık bir sükseden sonra, sistra tekrar kullanılmaz duruma düştü. Fransa ve
İngiltere onu, XIX. Y.Y.’ın başından itibaren terkettiler. Fakat
Almanya’nın bazı kırsal kesimleri daha pek çok yıllar boyunca kullanmaya devam ettiler.
Günümüzde bir tek ülke, Portekiz, kullanmaya devam etmektedir.
Çalgı burada kökleşerek, milli çalgı olmuş ve “English Guitar” adı kaybolarak “ GUITARRA
PORTUGUESE” adını almıştır. Portekiz’e has bir form olan “fado”lara,
işte bu çalgı ve gitarla eşlik edilmektedir.
VİHUELA
XVI. Y.Y.’da Avrupa’da herkes lavtanın tınısına hayranken, bir ülke buna kapalı
kaldı. Bu, İspanya’ydı. Burada, ince zevk sahibi müzisyenler,
kesinlikle kendilerine ait bir çalgı olan, lavta ve gitar arası, vihuelayı kullanıyorlardı. Vihuela,
fiyatının yüksekliği ve müzikal karmaşıklığının, özellikle
de teknik konuda eğitimden geçme gibi zorluklarından dolayı halk tarafından değil,
aristokratlar tarafından el üstünde tutulan bir çalgıydı.
Lavtaya gelince, XIII.Y.Y.’dan itibaren, kısmen politik, kısmen dini (Enkizisyon)
baskılardan dolayı olsa gerek, bu çalgı kullanılmaz duruma
düşmüştü. Halk ise, 4 telli gitarı benimsemiş, onu günlük yaşantısına sokmuş, şarkılarına
onunla eşlik eder olmuştu.
Vihuela veya gitara benzeyen ilk tasvir İspanya’da AlphonseX, le Sage’ın “Cantigas
de Santa Maria” monografilerindedir ve çok fazla ayrıntı
belirtilmeden “GUITARE LATINE” olarak isimlendirilmiştir.
Vihuela Avrupa’nın diğer ülkelerindeki lavta gibi çalınıyordu. O kadar ki, Morphy
Kontu vihuelacıların baş yapıtı olan, modern notasyon usulü
ile yazılmış transkripsiyonuna, bütün ülkelerin müzisyenlerinin anlamaları amacıyla “Les
Luthistes Espagnol du XVI’eme siecle” başlığını koydu.
İtalyan, Alman v.b. vihuelacılar ve lavtacılar öncü ve öğretici bir aile gibi
şekillenmişlerdi. Form konusunda bu aile, temelde çalgı müziğine
hizmet veriyordu.
“Kral ve saray senyörleri tarafından beğenilmeye hazırdılar” diyor müzikolog
E.Chavarri. Buna rağmen kendilerini, polifoninin meşhur eserlerini
çalgıları için düzenleme yapmaktan alıkoymuyorlardı. Fakat orijinal eserler üretebilmek için
daha saf olan popüler şiirden ilham alıyorlar, içinde kontrpuanın
en titiz, en katı kurallarını uyguluyorlardı. Eserlerinde armoni prensiplerini ve arka kontrpuanı
saptayıp harekete geçiriyorlardı. Bestelerinin esini
doğrultusunda romansların her cümlesini, kendilerini zorunlu hissederek çeşitlendiriyorlar,
“DİFERENCİAS” denilen bir cins ilk çeşitlemeleri yaratıyorlardı.
Narvaez’in “Guardame las Vacas (1538)” adlı diferencias ilkler arasında şahane bir örnek
meydana getirir.
Aynı dönemde, “Camerata Fiorentina” müzisyenleri fantezilerini yazdılar ve bunlarda
başlangıç teması taklit ediliyordu. Böylece “FÜG” ve “KANON”
formlarının gelişi haber verilmiş oluyordu.