Ertan Birol - Turuz.info

Milano mandolini, hiç şüphesiz daha eski olanıdır ve orijini doğruca mandoraya
bağlanır. Sıkça, bombeli bir ses kasası, kanca şeklinde bir başı
ve esas olan, ses tablası üzerinde tel tutanağı vardır. 6 tel (önceleri çift, XVIII. Y.Y.’dan sonra
tek), bu tel tutanağına bağlanır. Sıklıkla bağırsaktandırlar,
bu durumda çalgı doğruca parmakla çalınır.
Napoliten mandolin daha çok yaygındır. Lavtalar ailesine uzaktan akraba olan bir
çalgıdır. Daha (tonoz şeklinde) kambur kasası ile ün yapmıştır.
Metalik telleri tablanın alt uç kısmına bağlanır ve teller bir köprü ile yükseltilir.
Kitaroneninkine benzer, düz bir başı vardır. Bu çeşit mandolin 4
çift sıra tel taşır ve akordu keman gibi yapılır: G/G-d/d-a/a-e/e.
Bir mızrap ile çalınır. XVIII. Y.Y.’da bir kuş tüyünün ucu, tahtadan ince bir baget,
gerçekten yaşlanmış bir ağacın kabuğundan ince, yassı bir
mızrap kullanılırdı.
Çeşitli biçimler altında mandolin, önce İtalya’da kullanıldı. Vivaldi konçertolarından
ikisini bu çalgı için yazmaktan çekinmedi. 1760’a doğru
Fransa’ya, sonra da Almanya’ya geçti. Napoliten kökeni nedeniyle hiç şüphesiz serenad
yapmak için en ideal çalgı olmuştur. Grétry ve Paisiello’dan sonra
Mozart da Don Juan’ında (1787) mandolini kullanmışlardır. Romantik dönemde az
kullanılmış, XIX. Y.Y.’ın sonunda biraz ilgi görmüş ve günümüzde de kullanılır
olmuştur.
SİSTRA
XVI. Y.Y.’dan XVIII.Y.Y.’a:
Lavta,vihuela ve gitarın yanında, çekmeli telli çalgılar ailesinin fakir bir atasıdır ve
bugüne kadar pek de dikkat çekmemiştir. Bu çalgı “SİSTRA”dır.
Buna rağmen XVI. Y.Y.’dan XVIII. Y.Y.’a kadar çok önemli bir rol oynamış, fakat bu rol
basit ortamlarda, az müzisyen insanların ellerinde olmuştur.
Sistra, ses kasası yuvarlatılmış, az volümlü, arkası düz bir çalgıdır. Metalik tellidir.
Teller kasanın alt ucuna tutturulmuş ve bir köprü yardımı
ile yükseltilmiştir. Bir mızrap ile çekme veya çalma hareketi yapılır.
Çeşitli biçimler altında sistra, Avrupa’da ortaçağdan itibaren kullanıldı. Fakat onun ilk
altın çağı rönesansı takiben ve XVII. Y.Y.’ın ilk
yarısında oluşmuştur. Bazılarının dediğine göre, İngiltere’de berber dükkanlarında
müşterilerin beklemesini hoş hale getirmek için sürekli olarak kullanılmıştır.
Felemenk ülkelerinde de önemli bir süksesi vardır. Ressam Jan Steen onu tavernalarda içki
içenlere eşlik eder şekilde tanıtmıştır. Diğer taraftan Ver Meer
ona güzel burjuva hanımların ellerinde yer vermiştir. Süksesinin genişliği açısından bunlar
yeterli sözler olsa gerek.
Edebiyatı:
Sistra için ilk yayınlanmış eserler Paris’te ortaya çıkar. Bunlar: Guillaume Morlaye’in
“Quatrieme livre de guyterne (1552)”i, içine bazı parçalar