Ertan Birol - Turuz.info

gerekir: “O, parmaklarının üç darbesi ile herkesin gözlerini ve kulaklarını kendine doğru
çeker ve eğer, parmaklarının altında telleri öldürmek isterse,
bütün bu insanları ve hüzünlü bir neşe çekiciliğini beraberinde taşır...”. Denebilir ki bunların
hepsi özel hislerdir. Fakat eğer, çalışını değiştirirse
; “tellerini diriltir, o anda orada bulunan herkesi, toplumun istediği olguya ve hayata iade
eder...”.
Bu tarz büyüsü ile, dinleyiciler üzerinde etkili olan lavta, inkar edilemez hassas bir
gerçek sosyolojik role sahiptir.”Les Plaisirs des Dames”
adlı eserinde yazar, ona geniş yer veriyordu ve “lavtaların armonisi aşkın ekosudur”
diyebiliyordu. Fakat ilave etmekte acele ederek “tat ve zevk aldığımız
müziğin mi, yoksa müzisyeninki midir ?” diye yazıyor ve “fildişi gibi uzun parmaklı güzel
eller.. lavtaya hayat vererek şarkı söylerken, aynı zamanda öldürür
gibi gözüküyorlar” diyerek direnebiliyordu.
Daha da ileri giderek, bazıları çalgıya, “ahlakı yükseltmeye özgü...” gibi bir iktidar
yüklüyorlardı. Achille’in onu çalması yumuşak olmayı
öğrenmesi içindi denebilir. Bir bayan tarafından çalınan lavta yatıştırıcı bir iffet, erdem içerir,
aksi ise karakterde şekil değiştirtir. Aynı şekilde
bazılarına göre, “tatlı, yumuşak akorları, doktorların yerine vücudu onarıp iyileştirebilir”.
Toplumda ahlakı yükseltmeyi görev edinmiş kişiler, sessiz bir şekilde, bu büyük haz
vericilere karşı infiale kapılmaya başladılar. Kilise bile,
böyle bir aşırı hayranlıktan kaçamamıştı. Notre-Dame de Paris ve Chapelle Royal’de
çocukların öğrenmesi için bir “lavta üstadlığı” görevi ve makamı tesis
edildi.
Sıklıkla muhteşem lavtacı olan besteciler bile, çağdaşlarının ustalıkla yapılmış zevkli
eserlerinin sırrını ve popülaritesini ele geçirmek için
kendilerini göstereceklerdi. XVI. Y.Y’da, çalgılarına vokal ve çalgı müziği repertuarının çok
tanınmış eserlerini uyguluyorlar, “fantezi”leri, “prelüd”leri,
“ricercar”ları, virtüozları memnun etmek için, kendilerine özgü bir tarzda yazıyorlardı.
XVII. Y.Y’ın şafağında, zevklerde bir değişim kendini hissettirdi. Estetik oluşumlar,
büyük akımlar tarafından gün yüzüne çıktılar ve en güçlü
olanı, hiç tartışmasız, söz ve harekette sahtelikti. Orijinal eser transkripsiyonu yapma
terkedildi (eşlikli ağıt biçiminde havalar yani “airs élégiaques”
ve saf müzik parçaları). Buna paralel olarak, yazı tekniği lavtacıların ellerinde şekil değiştirdi,
kontrpuan tekrar hayata dönerek yerini beklenmedik
armonik atılımlara bıraktı. Kırık akorların çalınması veya gizlice duyurulması yerleşti, büyük
arpejlerin ve uzun lirik bölümlerin koparılması fikri benimsendi.
Bu zamanın en önemli olgularından biri aşırı incelikti ve en üst dereceye taşındı. Lavtacılar
sayesinde, bir cins pre-romantizm müzikal eko yaptı. Diğer
sanatlardaki yankıları, Tristan’ın “L’Hermite et de Théophile” şiiri, resimde “Georges dela
Tour et des Freres Le Nain” adlı tablosuyla Roland-Manul’ü
gözlemleyebiliriz.
Herkesi memnun etmeyen bu ateş, komşu karakterdeki bütün çalgıların artmasına,
büyümesine, genişlemesine sebep oldu. Bundan faydalanan ilk çalgı