Untitled - İSMEK - İstanbul Büyükşehir Belediyesi

yýl da Osmanlý çiniciliðinde kullanýlan fakat daha sonra reçetesikaybolan ve adýndan kayýp kýrmýzý olarak söz ettiren efsane renk,mercan kýrmýzýsýnýn peþindeki Faik Kýrýmlý Ustayý anlatýyor. Oldukçabaþarýlý olan bu belgesel Uluslararasý belgesel yarýþmalarýndanödül alýrken Kültür Bakanlýðýmýzýn ilgisinden uzak kalmýþtýr.“Toprak, astar ve sýrýn uyumudur çini. Çini bir ateþ oyunudur.Renklere ve kaliteye ateþle hakim olunur.” þeklinde altýný çizereksöylediði sözlerini meþhur mercan kýrmýzýsýnýn özelliklerini anlataraktamamlýyor.Kýrmýzý renk sýratlýnda ilk defa 14. yüzyýl da Rakka’lý bir sanatçý tarafýndanbulundu ve uygulandý. Osmanlýlarda kýrmýzý rengi yapanmalzemeyi ilk defa 1530 yýllarýnda Ýstanbullu bir çini ustasý tespiteder. Bu esrarlý malzeme o dönemde kumaþ boyacýlýðýnda da kullanýlanhalk arasýnda zaçý kýbrýz [Demirsülfat (FeSO4)] denilen yeþilrenkli bir tuzdu. Bu renk diðer renkler gibi sýratlýnda satýh sürüldüðündepiþme anýnda kurþun sýr tarafýndan yutulmakta verenk kaybolmaktaydý. Usta sýratlýna rengi bolca kabarýk olaraksüslerdi. Piþme anýnda sýr renge nüfuz etse de piþimden sonra kalanrenk sýratlýnda kabarýk þekilde meydana geliyordu. Çiniciliðimizinkýrmýzý rengi mecburiyetten kabarýk olmuþtur.Hoca yayýnlarýnda ve söyleminde Ýstanbul çiniciliðinden sýkça bahseder.Resmi dayanak olarak da belgeler önerir. “Ýstanbul çiniciliðihenüz yeni bir konudur. Topkapý Sarayý Arþivi ve bilhassa NusretiyeArþivi vesikalarý tetkik edilme imkanýna eriþtiði zaman çinitarihimizin niceliðini belirleyecek sayýsýz vesikalar bulunacaktýr.”þeklinde açýklamalar yapmaktadýr.Faik Hocanýn çinileri yurt içi ve yurt dýþýndaki birçok koleksiyonerinelinde bulunmakta. Bu eserlerden hocanýn ilk aklýna gelenleriþu þekilde daðýlmýþtýr: Hollanda’da bir müzede, Amerika’da ErtegünKardeþler Koleksiyonu’nda, Londra Victoria and Albert Museum’daÝnan Kýraç Koleksiyonu’nda (70 adet Amel-i Faik imzalý çini,Niþantaþý’ndaki Bolu Mücevherat’ta (6-7 eser bulunmakta.) Hocadanalan zenginler arasýnda raðbet gören eserleri tercih nedeniolmaya devam ediyor, hatta günümüzün popüler sanatçýsý Tarkanbile Amel-i Faik almak istiyorum diye basýna duyuruda bulunmuþ.Faik Hoca atölyesinde çalýþýrken“Son dönem panolarýmda 30 kadar Hilye-i Þerif, Adem ile Havva veKristof Colomb’u çalýþtým” derken, hoca çalýþmalarýnda geçmiþi inkaretmeden yeni tasarýmlara da yer vermiþtir.Faik Hocanýn çinileri, Ýstanbul Teknik Üniversitesi’nde yapýlan Harkortdeneyinde dayanýklýlýðý her koþulda (aþýrý sýcak, aþýrý soðukhatta don olayýna bile ) tespit edildikten sonra resmiyet kazanmýþve dikkatleri biraz daha üzerine çekmiþtir. Teste katýlan birçokkiþi ve firma bu deney sonucu baþarýsýz olurken hocamýzýn özveriliçalýþmalarý bir kez daha baþarýsýný kanýtlamýþtýr. Hocamýz çalýþmalarýylaçini dünyasýna ýþýk tutarken çini eðitimi veren yüksekokullar ve Güzel Sanatlar Fakültesi kapsamýndaGeleneksel Türk El Sanatlarý Bölümü’ndeEski Çini Onarýmlarý Anasanat Dalýaçýlmasýna da vesile olmuþtur. (Son dönemaçýlan bölümler için geçerlidir) Ayný zamandagünümüzde birçok çini atölyesinin özellikleÝznik’te Ýznik Vakfý ve küçük atölyelerin iþlerhale gelmelerine sebep olmuþtur. Tüm bunedenlerden dolayý çiniyle ilgilenen herkes,çini ustalarýnýn ustasý, gravür sanatçýsý, ressam,sanatsever, antikacý, yazar, son dereceduyarlý hassas, beyefendi ve asil olan A. FaikKýrým’lýya vefa borçludur. Hocayý tanýyanmutlu azýnlýktan olduðum için mutluyum.Saygý ve sevgilerimle Hocam…Kaynaklar:Faik Hoca çalýþmasý Bordür Parçasý renk denemesiNational Geographic, “Posta Kodu Ýznik” Mayýs 2005Skylife, Ekim 2005Art Decor, “Kaybolan Çini Güzellik” Eylül 2000Art Decor, Ekim 1998Atlas, “Ýznik Çini Kýrmýzý Sýr” Kasým 2006Prof. Dr. Ara Altun, “Osmanlý’da Çini ve Seramik Öyküsü”Ýstanbul 1998* Yrd. Doç. Dr. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, GüzelSanatlar Fakültesi Geleneksel Türk El Sanatlarý BölümüÖðretim Üyesi, ve Çini Sanatçýsý73