kamu-hukukuna-giris

açıklamaları ile kendisinki arasındaki paralellik ve uygunluk onuheyecanlandırmıştır; bunun üzerine Morgan'in eserini Almanlara tanıtmakiçin notlar hazırlamış ise de ömrü vefa etmemiş, ölümündensonra Engels bu notlardan da yararlanarak, 1884'de «Ailenin,Özel Mülkiyetin ve Devlet'in Kökeni» adlı ortak yapıtlarını yayınlamıştır. Marx ve Engels böylecesosyal ve tarihsel gerçeklik araştırmalarında da Devlet'in oluşumuhakkında ileri sürdükleri tasarımsal çözümün ve açıklamanın Morgan'inyapıtı ile doğrulandığı kanısında birleşmişlerdir.Marx ve Engels'in Devlet'in kaynağı ve doğuşu ile ilgili açıklamalarıda eleştirilere uğramıştır. Şu noktayı hemen belirleyelimki, Marx'in toplum kuramı, temel kavramları ve hipotezleri ve evrimselkuramının metodolojisi ve buna bağlı olarak ulaşılan değişikgelişim safhaları açıklanıp bunlarla ilintili olarak Devlet'in yerinitesbit edip, kaynağını açıklamak gerekirdi; yukarda, bu zorişi bir takım atlamalar pahasına, ve eksik olarak yapmaya gayretettik. Eleştiriler söz konusu oldukda, yukarda değinilen güçlükleren azından bir misli artmaktadır; buna rağmen, şu noktaların ilerisürülmesi mümkündür kanısındayız :Ekonomik ilişkilerin ve hele bunlar arasında belirli bir kesimiteşkil eden üretim ilişkileri ile tarzlarının bütün sosyal kurumlargibi, Devlet yapısının ortaya çıkışında da rol oynadığı, etkili olduğukabul edilebilir; ama bunu abartmamak lâzımdır. Bütün temelilişkileri ve üst yapı kurumlarını sadece üretim ilişkilerinin belirlediğiniileri sürmek nasıl yanıltıcı ve yanlış bir aşırılığın ifadesi sayılmakgerekirse, aynı yargı bu defa Devlet'in açıklanmasında dageçerlidir.Aynı şekilde, Devlet'in ortaya çıkışında, ekonomik . sebeb vefaktörlerin etkisi altında ortaya çıkan mücadelelerin de bir rol oynadığısöylenebilir. Şu var ki, Devletin kökeninde doğrudan doğruyakuvvet ve mücadelenin bulunduğunu ileri sürmek nasıl bir yanılmanınifadesi ise, eğer böyle bir mücadele var ise, bunun tümekonomik karakterde bulunduğunu savunmak bu yanılgıda dahaileri varmaktan başka bir şey değildir. Sadece kuvvetlinin zayıfı ezmesigereği ile oluşan bir, Devlet olmamıştır; olamaz. Bu nedenleDevlet'i bir sınıfa maletmek de yanlıştır.Öte yandan, Marx'm sınıf anlayışı ve özellikle bunları ikiye indirgemeside ciddi eleştirilere maruz bırakılmıştır; bu eleştirilerde-64