SERWIS ELEKTRONIKI

320V
160V
napiêcie
na R947-R948
180° 270° 360°
przebieg
na "masie" M
0 30° 90° 150°
oœ czasu
wyskalowana
w "stopniach"; 360°=2 radianów
= 20 msek
napiêcie wejœciowe
230V RMS/50Hz
Rys. 4. Napiêcia „widziane” przez cz³on steruj¹cy
tyrystorem
Rysunek ten pokazuje przebieg wyidealizowany, przebieg „fizyczny”
powinien ujawniæ ponadto têtnienia i fazy do³adowywania
elektrolitów wyjœciowych pr¹dem pobieranym z sieci energetycznej,
które „docisn¹” przebieg do osi zerowej. Pozostaniemy
jednak przy za³o¿eniach maksymalnie upraszczaj¹cych, nawet
wtedy, przebieg jest wystarczaj¹co skomplikowany.
Przez 2/3 czasu napiêcie w punkcie M utrzymuje siê na
poziomie po³owy napiêcia wyjœciowego. Bardziej interesuj¹ca
jest zatem pozosta³a 1/3 czasu. Ten interwa³ czasowy odpowiada
fazie, gdy chwilowe napiêcie sieci przekracza po³owê
swojej amplitudy. Wtedy napiêcie w wêŸle M „przysiada” osi¹gaj¹c
dla k¹ta π/2 (plus wielokrotnoœæ 2π) wartoœæ zerow¹.
Przebieg napiêcia w punkcie M jest interesuj¹cy jedynie „pod
k¹tem teoretycznym”.
Natomiast, jaki jest przebieg napiêcia podawany na dzielnik
R947-R948 ? Ten jest ju¿ istotny z ca³kiem praktycznego
punktu widzenia. W koñcu, w³aœnie tym przebiegiem, po od-
filtrowaniu cz³onem R947-R948-C942 jest „karmiona” bramka
tyrystora (gdy oczywiœcie pozwoli na to Q941). Znaj¹c przebieg
potencja³u na masie M, bardzo ³atwo jest odpowiedzieæ
na postawione wy¿ej pytanie. To po prostu „dope³nienie” napiêcia
do sta³ego, pozyskanego na wyjœciu. Przebieg ten naniesiono
równie¿ na rysunku 4.
Pozostawiamy Czytelnikom analizê tych przebiegów. Dodajmy
tylko, i¿ przebiegi te dotycz¹ sytuacji, gdy klucz-tyrystor
jest wy³¹czony, czyli dla „naszej” sieci. Podobn¹ analizê
dla stanu w³¹czenia klucza Q944 pominiemy, pozostawiamy
Czytelnikowi sprawdzenie, i¿ wtedy sytuacja jest prostsza. Oba
przebiegi (w wêŸle M i na R947-R948) s¹ prostsze, nie zawieraj¹
„ugiêæ” ani „górek”, i utrzymuj¹ siê na poziomie po³owy
napiêcia wyjœciowego, czyli w tym przypadku, na poziomie
szczytowej wartoœci napiêcia wejœciowego.
Na koniec, jedynie ze wzglêdów „estetycznych” podamy „³adny”
wzór na wartoœæ œredni¹ (adekwatn¹ ze wzglêdu na filtr dolnoprzepustowy)
napiêcia na dzielniku R947-R948 (w trybie pracy
z otwartym kluczem-tyrystorem). To (√3/√2π + √2/3) przemno¿one
przez wartoœæ skuteczn¹ RMS sinusoidy wejœciowej.
Nietrudno z niego policzyæ, i¿ „górki” uwidocznione na
rysunku 4 podnosz¹ t¹ wartoœæ o oko³o 22%. Gdy jednak klucz
zostanie w³¹czony, powy¿szy wzór nale¿y zamieniæ „zwyk³ym”
1/√2. Jednak, mimo to, i¿ wspó³czynnik ten zmala³, pr¹d bramki
wzroœnie, gdy¿ nale¿y uwzglêdniæ kolejny czynnik (×2) wynikaj¹cy
z powielania (podwajania) napiêcia. Te szczegó³y nie
s¹ bardzo istotne, dlatego podajemy je w najwiêkszym skrócie.
Z ich analizy wynika jednak charakter dodatniego sprzê-
¿enia zwrotnego w sterowaniu bramk¹ tyrystora, korzystny w
tym przypadku dla pewnego jego w³¹czenia.
}