SERWIS ELEKTRONIKI

„spolszczony” transoptor), gdy¿ w praktycznych rozwi¹zaniach
to jedyne elementy czynne w tym torze. Ich pomiar pokazuje rysunek
4. Mo¿na go przeprowadziæ zarówno w obwodzie zasilacza,
zwiêkszaj¹c jednak wiarygodnoœæ pomiaru przez ich wymontowanie
z uk³adu. Nie jest to k³opotliwe, gdy¿ „...431” zawiera
raptem 3 nó¿ki, a transoptor 4 lub 6.
C A
E K
Pozytywny test pomiarów z rysunku 4 przy negatywnym
teœcie z rysunku 2 powinien nas sk³oniæ do pomiaru elementów
biernych, oraz do starannego sprawdzenia lutów w obrêbie krytycznych
elementów. Poniewa¿, o wartoœci napiêcia wyjœciowego
zasilacza decyduje zwykle wartoœæ dwu rezystorów (oraz
wartoœæ napiêcia referencyjnego; tu 2.5V w „...431”), w przypadkach
w¹tpliwych nale¿y odszukaæ i zmierzyæ wartoœæ tych
oporów. Tak¿e, w przypadku, gdy napiêciem zasilania wzmacniacza
b³êdu jest „inne napiêcie” (to znaczy, nie to które jest
kontrolowane; patrz rys.3a), nale¿y starannie obejrzeæ obwód
wytwarzania tego napiêcia; jego brak jest bowiem równoznaczny
z rozpiêciem pêtli stabilizacji, z wszystkimi przykrymi konsekwencjami
tego faktu.
Teraz parê uwag do rysunku 4. Zalecana wartoœæ rezystora
na rysunku 4a to 2-3 kΩ. Przy bateryjce 4.5V da on pr¹d anoda-katoda
diody LED na poziomie 1-2 mA, a to znamionowy
pr¹d z którym element ten pracuje w praktycznych obwodach
zasilaczy. Tutaj, na rys.4a omometr mo¿e byæ praktycznie dowolnego
typu, analogowy lub cyfrowy, praktycznie o dowolnym
napiêciu pomiaru. Wskazanie jest wprawdzie w ka¿dym
przypadku (miernika) inne. Do „swojego” miernika „przyzwyczaja”
serwisanta pomiar kilku sprawnych elementów. Rysunek
4b i 4c pokazuje proponowany „test sprawnoœci” „...431”.
Na rys. 4b pokazano zarówno woltomierz i miliamperomierz.
Wystarczy jednak jeden z tych mierników. Jeœli bêdzie
to woltomierz, w stanie od³¹czenia bramki powinien pokazaæ
napiêcie baterii. W stanie pod³¹czenia rezystora R1 do bramki
„431” powinien pokazaæ ok. 2V (wynika to z charakterystyki
elementu, napiêcie nasycenia jest ok. 0.5V poni¿ej potencja³u
referencyjnego elektrody steruj¹cej). Jeœli skorzystamy z amperomierza,
powinien on pokazaæ pr¹d odpowiadaj¹cy napiêciu
baterii minus 2V podzielonemu przez rezystancjê R2. Rezystor
ten nale¿y tak dobraæ, aby nie przekroczyæ dopuszczalnego
pr¹du anodowego „431” który jest na poziomie 150mA.
Wartoœæ tego rezystora jest zatem tak¿e nie krytyczna, „byle”
powy¿ej 20 Ω (przy baterii 4.5V); zalecamy R2 = ok. 100 Ω.
R
U BAT
Rys. 4a. Test sprawnoœci transoptora
i/lub
V
mA
"431"
R2
R1
U BAT
Rys. 4b. Test sprawnoœci elementu „431”
"431"
R
Rys. 4c. Uproszczony sposób sprawdzenia „431”
Sprawdzenie toru sprzê¿enia zwrotnego w zasilaczu
Wartoœæ rezystancji R1. Jeœli mierzymy element „solo” wartoœæ
tego oporu mo¿e siêgaæ nawet 0.5 MΩ. Zalecamy kilkanaœcie
kΩ, w uk³adzie pomiarowym na rysunku 2 nale¿a³o zastosowaæ
wartoœæ mniejsz¹ z uwagi na istniej¹ce w uk³adzie rezystory.
Rysunek 4c pokazuje uproszczony sposób pomiaru „431”
samym omomierzem. Tutaj, nie nadaje siê jednak miernik cyfrowy.
Musi to byæ omometr z napiêciem pomiaru powy¿ej 3V.
Nale¿y wiêc skorzystaæ z od³o¿onego do lamusa starego miernika
analogowego. Do poprawnoœci wskazañ „przyzwyczaja”
tak¿e pomiar kilku sprawnych elementów. Zalecana wartoœæ
rezystancji R, podobnie jak na rysunku 4b, 10-kilkanaœcie kΩ.
Po pozytywnym teœcie pêtli ujemnego sprzê¿enia zwrotnego
i/lub po usuniêciu ewentualnych b³êdów, pierwszemu
w³¹czeniu zasilacza do sieci powinien nadal towarzyszyæ
pomiar krytycznego napiêcia wyjœciowego. Tak¿e, „rêka w
pogotowiu” pozwalaj¹ca na mo¿liwie szybkie od³¹czenie
zasilania. Prawdopodobieñstwo uszkodzenia katastroficznego
jest jednak teraz minimalne. Jeœli natomiast zasilacz
nadal „nie ruszy”, nale¿y skoncentrowaæ siê na pomiarach
obwodu drivera tranzystora kluczuj¹cego. W szczególnoœci
na pomiarze obwodu startowego oraz obwodu zasilania
sterownika.
Jako dodatek do powy¿szej porady praktycznej nale¿y traktowaæ
informacje przedstawione ni¿ej. Informacje te maj¹ na
celu przybli¿enie Czytelnikom SE budowy i dzia³ania, wydawa³oby
siê banalnego elementu „...431”.
(TL)431 jest elementem bardzo uniwersalnym, i mo¿e byæ wykorzystany
w bardzo pomys³owy sposób. Mo¿na na nim wykonaæ
nawet np. wzmacniacz sygna³u. Bardzo dobrze nadaje siê
do budowy Ÿróde³ napiêcia i pr¹du. Jednak, typowa aplikacja
jest taka jak pokazano na rysunku 1, tzn. jako Ÿród³o referencyjne
i wzmacniacz b³êdu w torze sprzê¿enia zwrotnego zasilaczy.
Szczegó³om tej aplikacji poœwiêcimy parê uwag. Wczeœniej
jednak, podamy krótko parametry specyfikowane przez
katalog bazuj¹c na elemencie firmy Hitachi oznaczanym pe³nym
symbolem HA17431.
Na rysunku 5 pokazano schemat funkcjonalny elementu.
Z uwagi na zastosowanie, krytyczne s¹ parametry referencyjnego
Ÿród³a napiêcia 2.5V. Napiêcie to rozpoznawane
jest na wejœciu bramki jako progowe. Istotna jest jego
precyzja w sensie rozrzutów wartoœci, jednak wa¿niejsza
jest stabilnoœæ termiczna zale¿na od wszystkich czynników
(równie¿ tzw. „starzenia”) mog¹cych mieæ wp³yw na zmianê
wartoœci U REF.
REF
2.500V
Rys. 5. Schemat funkcjonalny „shunt regulatora” „...431”
Tolerancja napiêcia referencyjnego to ±4% (w wersji „normalnej)
tj. 2.395V ÷ 2.595V. Wersja precyzyjna oznaczana liter¹
V ma precyzje ±1%. Maksymalne napiêcie anoda-katoda to 40V,
lecz dla wersji precyzyjnej tylko 16V. Maksymalny pr¹d anodakatoda
150 mA (wersja „V” – 50 mA). Dopuszczalny pr¹d bram-
SERWIS ELEKTRONIKI 4/2007 39
K
A