Społeczeństwo informacyjne: Szanse, zagro enia, wyzwania

3.4 Problem charakteru sieci 107
środków transportu (przykładzie kolei, ruchu samochodowego), z tym, że w
dziedzinie telekomunikacji uznano dopuszczalność tzw. „naturalnego monopolu”.
Gdy technologia umożliwiła działanie wielu operatorów, w latach
osiemdziesiątych Stany Zjednoczone szybko zrezygnowały z zasady monopolu,
wprowadzając tzw. deregulację. Obecnie zasada ta - jako liberalizacja - została
przyjęta przez Unię Europejską. Problemem jednak stała się konwergencja usług
telefonicznych i informatycznych, czyli połączenie common carrier,
tradycyjnie zachowującego neutralną pozycję wobec treści i usług
informatycznych, z natury związanych z określonymi działaniami. Pojawił się
problem kontroli politycznej, obyczajowej, prawnej, itd. nad treściami
upowszechnianymi przez sieci telematyczne (Internet). W prostej formie przejawił
się w dyskusji nad pornografią dziecięcą, treściami rasistowskimi i
faszystowskimi oraz informacjami niebezpiecznymi społecznie (porady
produkcji narkotyków, budowy bomb) w Internecie.
Liberalizację infrastruktury telekomunikacyjnej należy uznać zasadniczo za zjawisko
pozytywne. Odpowiedzialność za rozwój sieci kablowych przejmują coraz
częściej podmioty komercyjne, konkurujące z państwowymi monopolami. Rodzi
się jednak pytanie, czy nie należy wprowadzać tego rodzaju rozwiązań prawnych,
które nakładałyby pewne publiczne obowiązki na dysponentów sieci, operatorów,
dostawców usług itd., np. wzorowane na ustawie o radiofonii i telewizji.
W pierwszym odruchu, nawet najbardziej liberalne ustawowo państwo świata,
Stany Zjednoczone, wprowadziło w 1996 roku tzw. Communication Decency
Act, „Ustawę o moralności w telekomunikacji”, która nakładała na operatorów
sieci pewne obowiązki kontrolne (w tym kontekście można przypomnieć, że
w USA poczta pełni pewne funkcje cenzorskie, np. zakazuje się przesyłania między
stanami materiałów uznanych za szkodliwe społecznie, jak pornografia, wroga
propaganda, itp.). Jednak w czerwcu 1997 roku Sąd Najwyższy USA odrzucił
tę ustawę, uznając ją za sprzeczną z konstytucyjną zasadą wolności słowa.
Obecnie, raczej kładzie się nacisk na samokontrolę dostawców usług oraz umożliwienie
sterowania odbiornikiem telewizyjnym przez rodziców przy pomocy
tzw. V-chip (V od słowa violence, przemoc) i eliminację oglądania przez
dzieci programów pełnych brutalności. Jest to jednak pozór rozwiązania
problemu. Żaden chip nie zmusi rodziców do jego wykorzystania, a sam z
siebie nie jest w stanie rozsądnie eliminować treści uznawanych za szkodliwe.
Na przykład eliminacja obrazów nagości, krwi oraz bólu wyeliminowałaby
także obrazy cierpiącego Chrystusa na krzyżu.
Poza aspektem typowo prawno-politycznym (swobody obywatelskie), problem
kontroli treści w sieci globalnej ma wymiar międzynarodowy (KTO ma uprawnienia
kontrolne?), merytoryczny (JAK określić np. pornografię dziecięcą, gdy
rzeczywistość wirtualna pozwala konstruować obrazy bez rzeczywistych aktorów?),
kulturowy (CO jest uznawane za wywrotowe, szkodliwe, itd.).