Społeczeństwo informacyjne: Szanse, zagro enia, wyzwania

124 4 Polska na drodze do społeczeństwa informacyjnego.
Oba obrazy Polski, szybko modernizującej się i nadal zacofanej, są oparte na
faktach. To prawda, że zmiany, także w telekomunikacji, są w Polsce wręcz
rewolucyjne, ale też jest i prawdą, że świat nie stoi w miejscu i zmiany w krajach
rozwiniętych są tak szybkie i powszechne, że Polska nie zbliża się do ich poziomu,
ale - mimo rozwoju - pozostaje coraz bardziej w tyle. Problemem jest zatem
przyspieszanie i rozszerzanie skali zmian. Celem tego opracowania jest zidentyfikowanie
pozatechnicznych czynników, które wpływają na tempo adaptacji polskiej
telekomunikacji do poziomu światowego. Należy się najpierw odwołać do analizy
roli telekomunikacji w krajach, które były jej pionierami i obecnie są najbardziej
zaawansowane. Niniejsze opracowanie przedstawia więc zasadnicze cechy
społeczeństwa informacyjnego.
Stany Zjednoczone, jako najbardziej telematycznie rozwinięty kraj świata, od
kilkudziesięciu lat są w pełni świadome roli sieci i usług teleinformatycznych
w rozwoju gospodarczym i społecznym. Najnowszym tego wyrazem jest
idea superstrady informacyjnej, przedstawiona w 1994 roku przez
wiceprezydenta Al Gore'a. Obecnie USA mocno popierają działanie Global
Information Infrastructure Commission, nowej (1995) prywatnej organizacji,
sponsorowanej przez Bank Światowy. Z kolei, wzorem USA, rządy krajów
zachodnioeuropejskich przyjęły w lipcu 1994 roku Plan działania [COM(94)
347] w sferze telematyki. W styczniu 1995 w ramach szczytu G-7 przyjęto
pilotażowe programy w zakresie wprowadzania nowych technologii. Wypada
zaznaczyć, że Polska takiego kompleksowego programu nie ma, mimo przyjęcia
w 1995 roku planu rządowego rozwoju usług telekomunikacyjnych do roku 2000.
Działa w tym kierunku Polskie Towarzystwo Informatyczne, które na swym
drugim kongresie w grudniu 1998 roku zaproponowało Pakt dla Polski
(zamieszczony pod koniec niniejszego rozdziału).
W rozwiniętych krajach rośnie świadomość istnienia problemów, które stwarza
rozwój teleinformatyki. Musimy i my być ich świadomi, choć nam na razie zagrażają
w stosunkowo niewielkim stopniu (np. dostęp do danych osobowych). Tak
więc, myślenie o społecznych i kulturowych implikacjach winno się opierać na
analizie zmian i toczących się dyskusji w krajach rozwiniętych, one bowiem
ustalają wzór rozwoju i są głównymi dostawcami zarówno sprzętu, jak i
oprogramowania. Analiza diagnostyczna społeczeństwa przemysłowego,
będącego ponadto społeczeństwem „postkomunistycznym” (np. w Polsce i
innych krajach Europy Środkowej i Wschodniej), skłania do wzięcia pod
uwagę faktu, że w społeczeństwie tym ścierają się wpływy dwóch wizji
rozwoju społecznego. Jedna z nich to wizja tradycyjna, wyrażająca pokusę
kontynuacji, realizowanej po wojnie, wizji społeczeństwa przemysłowego,
opartego na rozwoju przemysłu ciężkiego i rolnictwa oraz scentralizowanym
systemie zarządzania. Druga natomiast jest wizją zakładającą przyspieszone
tworzenie infrastruktury społeczeństwa informacyjnego w ramach budowanej
gospodarki rynkowej. Pierwszej nie należy odrzucać lub nie doceniać jej
wpływu na kształt społeczeństwa na przełomie wieków, chociażby dlatego, że
„strukturalne zamrożenie” - anachroniczna struktura zatrudnienia - nie może