Społeczeństwo informacyjne: Szanse, zagro enia, wyzwania

3.13 Polityka i państwo: rola władzy i rola użytkowników 117
3.12 Główne zagadnienia „filozofii” globalnej sieci:
wolność czy kontrola?
Współczesne sieci komputerowe są bardziej rezultatem współpracy między osobami
i różnymi instytucjami niż efektem działań państwowych. Pojęcie „networkingu”
ma odniesienie do samoorganizacji społecznej, a nie działań odgórnych. Rozwija
zatem społeczne kontakty, inwencję, możliwości współdziałania w skali światowej.
Jednakże pojawiają się obawy, że wkroczenie państwa, nawet jako pomocnika
w budowie supersieci, oznaczać będzie wzmożony nadzór nad użytkownikami.
Już dzisiaj okazuje się, że w przedsiębiorstwach, gdzie pracownicy wykorzystują
sieć do pracy grupowej, kierownictwo ma lepszy nadzór nad ich zachowaniem.
W raporcie Komisji Parlamentu Europejskiego „Elektroniczna demokracja” (17 lipca
1995 r. - Doc. 7359) zwrócono rządom poszczególnych krajów uwagę na
potrzebę podjęcia działań, które skutecznie przeciwdziałałyby tworzeniu się monopoli
w zakresie infostrad (autostrad informatycznych). Takie monopole -
jak się zaznacza - niosłyby niebezpieczeństwo ograniczenia wolności
wypowiedzi, kontroli i sterowania przepływem informacji. Poza tym odbiorcy
powinni być zabezpieczeni przed możliwością osiągnięcia koncentracji
medialnej, polegającej na łączeniu i ujednolicaniu treści ofert programowych (w
tzw. packaging).
3.12.1 Globalizacja: centralizacja czy decentralizacja?
Globalizacja sieci pobudza dyskusję nad kierunkiem rozwoju gospodarczego i kulturalnego.
Czy przyczyni się do umocnienia już mocnych korporacji i państw,
które z centrum będą mogły kierować operacjami zagranicznymi, czy też ułatwi
państwom słabym i nowym organizacjom zdobywanie użytkowników. Oba
scenariusze są możliwe. W dziedzinie edukacji, telenauka wzmacnia dobre
uniwersytety, ale pozwala też wybić się słabszym.
3.12.2 Dostęp: różne sieci, różni obywatele
Sieci łączą różnych ludzi, z różnych krajów, kultur, organizacji. Nie ma gwarancji,
że będą one wyrównywać szanse rozwoju, a nie - umacniać podział na
„informacyjnie bogatych” i „informacyjnie biednych”. Zwłaszcza dzieci w krajach
biedniejszych mogą być upośledzone, co ograniczy szanse ich krajów w przyszłości.
Stąd potrzebna jest reinterpretacja zasady „publicznego dostępu”, tworzenia
np. wideotek jako odpowiednika tradycyjnych bibliotek publicznych.
3.13 Polityka i państwo: rola władzy i rola użytkowników
Tradycyjnie Internet rozwijał się oddolnie, spontanicznie. Sieci komputerowe
w istocie są sieciami społecznymi, gdzie różne grupy użytkowników wymieniają
informacje, dostarczają informacji i danych. Jednak państwo coraz bardziej przej-