OROZJUSZ CHOROGRAFIA PRZEZ ALFREDA ... - Kultura Antyczna

daleko idące zmiany terminologiczne i leksykalne, a nawet faktograficzne 69 . W
dużej mierze można te odchylenia wytłumaczyć tym, że tłumacz nie przekładał
swego tekstu biernie, ale że w pewnym sensie go interpretował po swojemu,
posługując się nie zachowanym do naszych czasów egzemplarzem mapy orozjańskiej,
na której pewne szczegóły topograficzne odbiegały od litery pisanej 70 .
PODSTAWA RĘKOPIŚMIENNA WYDANIA
Anglosaski przekład Orozjusza jest przechowany w dwu starożytnych rękopisach,
z których najstarszy nosił dawniej nazwę: Lauderdale (od nazwiska właściciela), a
obecnie Tollemache (również od nazwiska późniejszego posiadacza) 71 , młodszy:
Cottonian. Poza tym mamy cztery nowożytne jego kopie z XVIII-XIX wieku:
Juniusa z r. około 1658, Elstoba z r. 1698, Ballarda z r. 1751 i Hampsona z r. 1841.
Wszystkie kopie wywodzą się z rękopisu Cottoniańskiego. Wobec zachowania się
oryginału nie przedstawiają one w tej chwili wartości 72 .
a) Rkp. L (Lauderdale), przechowywany w British Museum, Helmingham Hall
46, Additional Ms. 47967 pochodzi zdaniem znawców z przełomu IX/X wieku, a
więc zapewne bezpośrednio z pracowni pisarskiej samego króla Alfreda lub jego
najbliższego następcy 73 . Kodeks posiada średniowieczną, prawdopodobnie XIVwieczną,
oprawę. Składa się z 10 składek liczących po 8 kart, o wymiarach 28,2 x 19
cm; powierzchnia zapisana obejmuje płaszczyznę 21,5 X 13,5 cm. Na każdej stronie
mieści się 31 linijek. Pierwsza składka jest uszkodzona; zawiera cna jedną kartę
luźną i 7 liczbowanych, tj. 2 x 14 stron. W przeszłości kodeks liczył 11 składek, ale
druga z rzędu została w bliżej nie znanym czasie wydarta. Jest to strata
niepowetowana, gdyż na jej kartach mieściło się zakończenie Periplusu Ohthera i
cała relacja Wulfstana. Prawdopodobnie kradzieży tej dopuścił się któryś z
pierwszych odkrywców relacji Wulfstana. Już w XVII wieku sporządzono odpis
zaginionego tekstu, z rękopisu Cottoniańskiego; kopia została wykonana bardzo
nieudolnie. Tekst przekładu obejmuje 171 stron rękopisu. Na s. l mieści się spis
treści, zaczynający się od słów: Hu ure ieldran ealne pisne middangeard. Księga I, w
której znajduje się chorografia Orozjusza i Opis Europy środkowej króla Alfreda
zajmuje strony 8-20. Tekst zaczyna się od słów: Ure ieldran ealne pisnę. Tekst
oryginalny L zachował się tylko na stronie 8-14, tzn. obejmuje on właściwą
chorografię Alfreda i początek Periplusu Ohthera. Opis Europy zaczyna się na
stronie 12, wiersz 6 od góry: Nu wille we ymbe Europe landgemaero areccean,
Periplus zaś od strony 13, wiersz 10 od dołu: Ohthere saede his hlaforde Aelfrede
cyninge. Kodeks jest zapisany typową dla X w. minuskułą wyspiarską z nalotami
semiuncjalnymi. Załączone fotografie orientują w szacie paleograficznej tekstu. Z
częściej używanych skrótów i ligatur należy wymienić:
17