OROZJUSZ CHOROGRAFIA PRZEZ ALFREDA ... - Kultura Antyczna

WSTĘP
ról angielski Alfred (872-899) był nie tylko twórcą wczesnofeudalnej monarchii
anglosaskiej, utwierdzającej panowanie anglosaskich wielmożów nad etnicznie
różnorodną wiejską i miejską ludnością południowej Anglii, lecz także wychowawcą
i nauczycielem swego narodu. Był nie tylko protektorem wiedzy, nauki i kościoła,
lecz także zabiegał o przyswojenie mu najwybitniejszych dzieł teologicznych i
historycznych kultury rzymskiej przekładaniem ich na język rodzimy. Wśród dzieł
przez niego lub za jego zachętą tłumaczonych znajduje się też głośna księga Pawła
Orozjusza z V wieku n.e. znana pod tytułem: Historia adversum paganos, stanowiąca
systematyczny wykład historii ówcześnie znanego świata od czasów bardzo
zamierzchłych aż po r. 416 n.e. 1
Na wstępie swego dzieła Paweł Orozjusz, piszący na zlecenie biskupa Augustyna
z Hippony, umieścił krótki opis geograficzny, czyli tzw. chorografię ówcześnie
znanego świata. Król Alfred nie tylko przetłumaczył ten opis z pewnymi dość
nieznacznymi odchyleniami, lecz ponadto rozszerzył go wydatnie obszerną wstawką
podającą samodzielny zarys geografii Europy środkowej między Renem a Wisłą.
Ten oryginalny Opis Europy będący dziełem uczonego króla Alfreda stanowi
przedmiot zainteresowań historyków niemieckich, słowiańskich i skandynawskich.
Pierwsze krytyczne wydania i opracowania jego relacji pojawiły się już u schyłku
XVIII wieku i dotąd mimo braku krytycznego wydania narastają w sposób
lawinowy 2 . Obok nieco wcześniejszego katalogu plemion słowiańskich z połowy IX
w., znanego pod nazwą Geografa Bawarskiego, jest to pierwszy systematyczny opis
geograficzny Słowiańszczyzny między Łabą i Wisłą.
Z twórczością Alfreda nasz zasłużony wydawca Pomników Dziejowych Polski,
A. Bielowski, obszedł się po macoszemu. Pomijając już to, że przedruk swój oparł na
bardzo niekrytycznych wydaniach tekstu — w r. 1864 istniały już dwie niezłe edycje
B. Thorpe'a (1846) i J. Boswortha (1855-1859) — opublikował z niego tylko dwa
fragmenty 3 , mianowicie najpierw Wyimek z Periplu Ohthera norwegskiego i
Wulfstana, a następnie Króla Alfreda opis Germanii. Tekst pierwszy jest integralną
częścią drugiego. Zerwanie tego związku prowadzi analizę na fałszywe tory. Nie
lepiej obeszli się z relacjami króla Alfreda wydawcy Scriptores rerum Prussicarum,
którzy opublikowali fragmenty ściśle tyczące się Prus 4 K
. Mimo to historycy
słowiańscy najczęściej posługują się tymi dwoma wydaniami.
5