OROZJUSZ CHOROGRAFIA PRZEZ ALFREDA ... - Kultura Antyczna

Co się tyczy lokalizacji: Maegpalandu Alfreda, to po odrzuceniu bardziej
ogólnikowej interpretacji na rzecz konkretnego określenia, że chodzi o „kraj kobiet",
wysuwano przeróżne hipotezy. Idąc konsekwentnie za wskazówką, że kraj ten leżał
na północ od Chorwatów. Forster sadowił go na terenie Wielkopolski, ale za cenę
poprawki tekstu anglosaskiego, na: Varpaland; H. G. Porthan, Försök, s. 53 - na
Litwie; K. Malone, King Alfred's North, s. 154 i mapa — na Mazowszu; podobnie
R. Ekblom, Alfred the Great, s. 133. Są również inne przypuszczenia. F. Mezger,
Angelsächs. Völker- und Ländernamen, s. 23-24 przypuszcza że, Maegpaland
znajdowała się w kraju nadwolżańskich Węgrów; podobnie G. Hübener, König
Alfred und Osteuropa, s. 49-50 (ten badacz odwołał jednak później swoje zdanie w
artykule pt. König Aldreds Geografie, s. 432).
C. F. Dahlmann, König Alfreds Germania, s. 456 zwrócił uwagę, że Maegpaland
może znaczyć to samo co Kven-land, tj. Finlandia. Alfred odróżniał kraj Kven od
Maegpaland, to też należy odrzucić taką ewentualność. Krytycznie odniósł się do
pomysłu Dahlmanna J. Westberg, Ibrahims ibn Jakubs Reisebericht, s: 138-141.
Podobną myśl o związku legendy o Amazonkach z konkretną nazwą Kvenland,
wypowiedział już przed nim Lehrberg, Untersuchungen zur Erläuterung der älteren
Geschichte Russlands, St. Petersburg, s. 150. Nie oznacza to jednak, jak przyjmuje
R. Much, Die Germania des Tacitus, że istnienie kraju Kven nie wpłynęło w sposób
decydujący na zlokalizowanie „kraju kobiet", kraju Amazonek, na wschodnich
wybrzeżach Bałtyku.
Cała ta dyskusja nabrałaby innego oblicza, gdyby badacze uświadomili sobie, że
król Alfred w swej opowieści o Amazonkach wychodził 1) z konkretnych przekazów
Orozjusza (lib. I, c. 2, § 50; lib. I, c. 15, § 1-3), 2) i z konkretnej mapy orozjańskiej,
na której zaznaczone były niewątpliwe zarówno kraj Amazonek, jak i zaraz za nim
idąca Sarmacja i Góry Ryfejskie. Gdy na mapie tej Alfred wrysował plemiona
niemieckie i słowiańskie od Renu aż po Wisłę, otrzymał w ten sposób zupełnie
przejrzysty stosunek chorograficzny starych i nowych nazw do siebie, co musiało też
wpłynąć na sformułowanie tekstu. Nie zwrócono uwagi, że wprawdzie król Alfred
przy opisie Morza Kaspijskiego wspomniał o Albami (kraj Liubene), to jednak
pominął zupełnie wiadomość o Amazonkach, która znajduje się właśnie w tym
odcinku opowieści. Przerzucił więc świadomie relację o nich do swej oryginalnej
chorografii. Maegpaland oznacza po prostu Amazanum terra. Podobnie, jak sobie
przypominamy, postąpił on z relacją Orozjusza o Gotach w Dacji (ob. przyp. 70). Do
takiej zamiany mogły go zachęcić żywe jeszcze w IX w. wieści o Amazonkach.
G. Jacob, Arabische Berichte von Gesandten an germanische Fürstenhöfe aus
dem 9. und 10. Jahrhundert, Berlin-Leipzig 1927, s. 30, przyp. 5 przypuszcza, że
relacja Ottona I o Amazonkach mogła się wywodzić z Anglii, gdyż żona jego Edyta
była wnuczką Alfreda; domysł to jednak błędny, gdyż jak wskazuje przekaz Pawła
Diakona legenda ta była rozpowszechniona już na dworze Karola Wielkiego i w
północnej Italii wśród Longobardów. Na dwór Ottona I legendę te mógł przenieść
tzw. Kontynuator Reginona, arcybiskup magdeburski Adalbert, który zetknął się z
nią w kronice Reginona z Prüm pod r. 889.
Całość legend o Amazonkach w średniowieczu omawia etnograf radziecki M. O.
Kos wien, Amazonki — Istorija legendi, Sovetskaja Etnografija, z. 2 (1947), s. 33-
59, z. 3 (1947), s. 3-32; z punktu widzenia arabisty T. Lewicki, Pomocna kraina
Amazonek w opisach średniowiecznych geografów arabskich, Sprawozdania z
posiedzeń i czynności PAU, r. 1948, Kraków 1949, s. 352-354, tenże, Arabskie
legendy o kraju Amazonek na północ Europy, Zeszyty Naukowe Uniw.
Jagiellońskiego, nr 33, Filologia z. 3 (1957), s. 283-300.
76 Kraj na pograniczu Azji i Europy, uchodził za Sarmację. Alfred odróżnił Scytię
od Sarmacji, tę ostatnią umieszczał na północ od Scytii. Za Sarmacja rozciągał się
72