[36] Wyspy Sardynia i Korsyka są rozdzielone małym ramieniem morskim, szerokim na dwadzieścia dwie mile. Sardynia jest trzydzieści trzy mile długa i dwadzieścia dwie mile szeroka. Na wschód od niej jest Morze Śródziemne zwane Tyrreńskim, w które wpada rzeka Tybr. Od południa jest morze, które ciągnie się w kierunku Numidii, a na zachód są dwie wyspy zwane Baleary; na północy zaś wyspa Korsyka. [37] Korsyka. Na wschód od niej jest miasto Rzym, na południe zaś Sardynia, a na zachód wyspy Baleary i na północ ziemia Tuskania 215 . Jest ona szesnaście mil długa i dziewięć mil szeroka. [38] Dwie wyspy Baleary. Na północ 216 od nich jest Afryka; a Gades od zachodu i Hiszpania od północy. Tyle pokrótce opowiedzieliśmy o zamieszkałych wyspach, które są na Morzu Śródziemnym. 62
KOMENTARZ RZECZOWY DO PRZEKŁADU <strong>OROZJUSZ</strong>A KRÓLA <strong>ALFREDA</strong> 2 Germańska nazwa oceanu otaczającego ziemię (ob. wyżej przyp. 1). Teksty do tej osobliwej nomenklatury zestawia C. W. M. Grein- J. L. Köhler, Sprachschatz d. angelsächsischen Dichter, s. 245. Dawniejsze próby wyjaśnienia tej nazwy, nieudane, u J. Boswortha, King Alfred's, s. 29. Zdaniem H. Leo, Angelsächs. Glossar, kol. 145, 74 ocean nosi nazwę Garsecg: „wegen der Wellenspitzen... als ein Röhricht, ein Ried von Speeren" (niby: gar 'oszczep',— secg 'trzcina'). H. Sweet, Old english etymologies, II: Gársecg, Engl. Studien, 2 (1879), s. 314-316 zestawia tę nazwę z oboczną formą: gasric 'szumiący, szalejący'. Stosownie do tego Garsecg oznaczałby „szalejące, szumiące morze". Por. jeszcze H. Sweet, The students dictionary, s. 72, s. v.; H. Geidel, Alfred der Grosse, s. 7, przyp. 3 i Fr. Klaeber, Beowulf, s. 338, s. v. 3 Pogląd o podziale świata na trzy części zaczerpnął Orozjusz z Pliniusza, Hist. naturalis, 3, 1: „Terrarum orbis universus in tres dividitur partes: Europam, Asiam, Africam". Niektórzy geografowie antyczni uznawali jednak Afrykę za część Azji. Ob. D. Detlefsen, Die Geographie Afrikas bei Plinius u. Mela und ihre Quellen, Berlin 1908. 4 Analizę całej tej partii tekstu Orozjusza omówił na tle całej tradycji antycznej K. Müllenhoff, Über die Weltkarte, s. 15-16 (tekst cytowany we Wstępie). 5 Orozjusz zgodnie z ówczesnymi poglądami geograficznymi traktował Morze Czarne jako część Morza Śródziemnego (ob. K. Malone, King Alfred's North, s. 151; gruntowniej V. Burr, Nostrum Mare, Ursprung und Geschichte der Namen des Mittelmeeres und seiner Teilmeere im Altertum, Stuttgart 1932). Alfred nazywa Morze Śródziemne konsekwentnie: Wendelsäe, co niektórzy tłumaczą jako Morze Wandalskie (ob. H. Sweet, The students dic-tionary, s. 203) Grein-Köhler, Sprachschatz, s. 773 tłumaczą tę nazwę po prostu jako 'Weltmeer', zestawiając z st. wn. 'wentil-seo' (podobnie F. Holthausen, Altengl. etymologisches Wörterbuch, s. 389). Na takie znaczenie ob. przykłady H. Schade, Altdeutsches Wörterbuch, t. III, Halle/S. 1876, kol. 1121; por. K. Müllenhoff, Deutsche Altertumskunde, t. IV, s. 656; H. Geidel, Alfred der Grosse, s. 20. 6 Mityczne góry na krańcu Azji i Europy; później zidentyfikowane z Uralem; H. Kiepert, Lehrbuch d. alten Geographie, 1878, s. 225. 7 Król Alfred używa nazwy: Sarmondisc Garsecg resp. Sermendisc Garsecg; według ówczesnych wyobrażeń kartograficznych oblewał on północno-wschodnią tarczę ziemi. 8 Nazwa zniekształcona; ukrywa się pod nią sarmackie plemię Roxolanów. Za 63
- Page 1 and 2:
O ROZJUSZ C HOROGRAFIA P RZEZ A LFR
- Page 3 and 4:
ŹRÓDŁA OBJAŚNIAJĄCE POCZĄTKI
- Page 5 and 6:
WSTĘP ról angielski Alfred (872-8
- Page 7 and 8:
nego od powstania świata, a w szcz
- Page 9 and 10:
stosunków etnicznych przedstawił
- Page 11 and 12: północny ma u Alfreda oznaczać k
- Page 13 and 14: niemieckich obserwujemy jeszcze w p
- Page 15 and 16: PODRÓŻ WULFSTANA DO UJŚCIA WISŁ
- Page 17 and 18: daleko idące zmiany terminologiczn
- Page 19 and 20: a) Reprodukcje BIBLIOGRAFIA Rkp. L:
- Page 21 and 22: d) Słowniki itp. (ob. niżej, Herv
- Page 23 and 24: — Gästrum Weklitze, Tolkemita, T
- Page 25 and 26: Kimble G. H., Geography in the Midd
- Page 27 and 28: Matthews W. K., Baltic origins, Rev
- Page 29 and 30: forschenden Gesellschaft zu Danzig,
- Page 31 and 32: Zakrzewski S., Opis grodów i teryt
- Page 33 and 34: ten sam temat: „Unläugbar ist di
- Page 35 and 36: 21 Obszerniej na ten temat B. Kürb
- Page 37 and 38: des Einzelsystems der Mährer, wo A
- Page 39 and 40: 46 Ob. R. Hennig, op. cit., t. II,
- Page 41 and 42: Ogilvy, Books known to Anglo-Latin
- Page 43 and 44: direction". Powyższe obserwacje, j
- Page 45 and 46: AFRICAE principium est a finibus Ae
- Page 47 and 48: MONS CAVCASVS inter Colchos, qui su
- Page 49 and 50: MACEDONIA habet ab oriente Aegaeum
- Page 51 and 52: secundo mari usque ad aras Philenor
- Page 53 and 54: TU ROZPOCZYNA SIĘ KSIĘGA, KTÓRA
- Page 55 and 56: zaś ludzie Dara. I tak od tego jez
- Page 57 and 58: Jednak w obawie przed napadami nie
- Page 59 and 60: mleko, ubodzy zaś i niewolni piją
- Page 61: stworzenie lepiej znosi zimę niż
- Page 65 and 66: Eufrat. 29 Raczej: Cilicia (ob. prz
- Page 67 and 68: 59 Alfred ma tu ciągle na myśli W
- Page 69 and 70: Dąbrowski, Studia nad początkami
- Page 71 and 72: Germania, s. 456 oświadczył się
- Page 73 and 74: już ocean, zwany Sarmackim. Poniew
- Page 75 and 76: Volksname Osti, s. 164, sądzi, że
- Page 77 and 78: 98 Finami Ohthere nazywał Lapończ
- Page 79 and 80: mogły łatwo zachodzić. Jeżeli p
- Page 81 and 82: 120 Alfred nazywa ten kraj: Gotland
- Page 83 and 84: 138 Wyspa Bornhohn z pierwotnego: B
- Page 85 and 86: (1930), s. 204 in.; C. Engel — W.
- Page 87 and 88: Drużno (ob. Carstenn, Zur Geschich
- Page 90 and 91: Lokalizacja miejsca, w którym Wis
- Page 92 and 93: Por. uwagi H. Łowmiańskiego, Stos
- Page 94 and 95: tłumaczeniu Orozjusza. Jeżeli map