OROZJUSZ CHOROGRAFIA PRZEZ ALFREDA ... - Kultura Antyczna

KOMENTARZ RZECZOWY DO PRZEKŁADU OROZJUSZA KRÓLA
ALFREDA
2 Germańska nazwa oceanu otaczającego ziemię (ob. wyżej przyp. 1). Teksty do
tej osobliwej nomenklatury zestawia C. W. M. Grein- J. L. Köhler, Sprachschatz d.
angelsächsischen Dichter, s. 245. Dawniejsze próby wyjaśnienia tej nazwy,
nieudane, u J. Boswortha, King Alfred's, s. 29. Zdaniem H. Leo, Angelsächs.
Glossar, kol. 145, 74 ocean nosi nazwę Garsecg: „wegen der Wellenspitzen... als ein
Röhricht, ein Ried von Speeren" (niby: gar 'oszczep',— secg 'trzcina'). H. Sweet, Old
english etymologies, II: Gársecg, Engl. Studien, 2 (1879), s. 314-316 zestawia tę
nazwę z oboczną formą: gasric 'szumiący, szalejący'. Stosownie do tego Garsecg
oznaczałby „szalejące, szumiące morze". Por. jeszcze H. Sweet, The students
dictionary, s. 72, s. v.; H. Geidel, Alfred der Grosse, s. 7, przyp. 3 i Fr. Klaeber,
Beowulf, s. 338, s. v.
3 Pogląd o podziale świata na trzy części zaczerpnął Orozjusz z Pliniusza, Hist.
naturalis, 3, 1: „Terrarum orbis universus in tres dividitur partes: Europam, Asiam,
Africam". Niektórzy geografowie antyczni uznawali jednak Afrykę za część Azji.
Ob. D. Detlefsen, Die Geographie Afrikas bei Plinius u. Mela und ihre Quellen,
Berlin 1908.
4 Analizę całej tej partii tekstu Orozjusza omówił na tle całej tradycji antycznej
K. Müllenhoff, Über die Weltkarte, s. 15-16 (tekst cytowany we Wstępie).
5 Orozjusz zgodnie z ówczesnymi poglądami geograficznymi traktował Morze
Czarne jako część Morza Śródziemnego (ob. K. Malone, King Alfred's North, s. 151;
gruntowniej V. Burr, Nostrum Mare, Ursprung und Geschichte der Namen des
Mittelmeeres und seiner Teilmeere im Altertum, Stuttgart 1932). Alfred nazywa
Morze Śródziemne konsekwentnie: Wendelsäe, co niektórzy tłumaczą jako Morze
Wandalskie (ob. H. Sweet, The students dic-tionary, s. 203) Grein-Köhler,
Sprachschatz, s. 773 tłumaczą tę nazwę po prostu jako 'Weltmeer', zestawiając z st.
wn. 'wentil-seo' (podobnie F. Holthausen, Altengl. etymologisches Wörterbuch, s.
389). Na takie znaczenie ob. przykłady H. Schade, Altdeutsches Wörterbuch, t. III,
Halle/S. 1876, kol. 1121; por. K. Müllenhoff, Deutsche Altertumskunde, t. IV, s.
656; H. Geidel, Alfred der Grosse, s. 20.
6 Mityczne góry na krańcu Azji i Europy; później zidentyfikowane z Uralem;
H. Kiepert, Lehrbuch d. alten Geographie, 1878, s. 225.
7 Król Alfred używa nazwy: Sarmondisc Garsecg resp. Sermendisc Garsecg;
według ówczesnych wyobrażeń kartograficznych oblewał on północno-wschodnią
tarczę ziemi.
8 Nazwa zniekształcona; ukrywa się pod nią sarmackie plemię Roxolanów. Za
63