OROZJUSZ CHOROGRAFIA PRZEZ ALFREDA ... - Kultura Antyczna

Germania, s. 456 oświadczył się zdecydowanie za pierwszą alternatywą, zgodną
zarówno z wymogami filologicznymi, jak i współczesną tradycją historyczną o
„ziemi kobiet", poświadczoną dobitnie przez Adama Bremeńskiego (Gesta, lib.
IV, c. 19, ed. Schmeidler, s. 246-247): „Item circa haec littora Baltici maris ferunt
esse Amazonas, quod mine terra feminarum dicitur; eas aquae gustu dicunt aliqui
concipere. Sunt etiam, qui..." Do źródeł tego przekazu ob. K. Weinhold, Die
Polargegenden Europas, s. 790-791. Legenda o „kraju kobiet" była rozpowszechniona
już w starożytności; zna ją również Orozjusz (lib. I, c. 2, § 50), który umieszcza
go nad brzegami Morza Kaspijskiego:,,... generaliter regio proxima Albania,
ulterior sub mari et monte Caspio Amazonum nominatur". Ob. też lib. I, c. 15, § 1-3
legendę o powstaniu państwa Amazonek. Nieco wcześniej już Tacyt (Germania, c.
45) donosił o ludach Sitonów i Swionów, które miały być rządzone przez kobiety.
Oba te ludy mieszkały nad Bałtykiem (ob. R. Much, Die Germania des Tacitus, s.
408-412). Po Orozjuszu oryginalną wiadomość o Amazonkach przyniósł Paweł
Diakon, I, 15. Wspomniawszy o rzekomych potyczkach króla longobardzkiego
Lamicha z Amazonkami pisze dalej: „Constat sane, quia huius assertionis series
minus veritate subnixa est. Omnibus etenim, quibus veteres historiae notae sunt
patet, gentem Amazonum longe antea, quam haec fieri potuerint, esse deletam; nisi
forte, quia loca eadem, ubi haec gesta feruntur, non satis historiographis nota fuerunt
et vix ab aliquo eorum vulgata sunt, fieri potuerit, ut usque ad id tempus
huiuscemodi imbi mulierum genus haberetur. Nam et ego referri a quibusdam
audivi, usque hodie in intimis Germaniae finibus gentem harum
existere feminarum". Wiek później tę samą legendę spotykamy w dalekiej
Anglii. Zawędrowała ona jednak tutaj z Niemiec. W połowie X wieku notuje ją tu
geograf arabski Ibrahim ihn Jakub (ob. T. Kowalski, Relacja Ibrahima ibn Jakuba
z podróży do krajów słowiańskich w przekazie al-Bekriego, Mon. Pol. Hist. n. s., t.
I, Kraków 1946, s. 50): „Na zachód od Burus (— Prusów, leży) Miasto Kobiet. Ma
ono ziemię i niewolników, a one (tj. kobiety) zachodzą w ciążę za sprawą swych
niewolników... Powiedział Ibrahim syn Jakuba Izraelita: wieść o tym mieście jest
prawdą; opowiedział mi o tym Hotto, król rzymski". Dość podobną wersję,
zaczerpniętą zresztą z tego samego źródła przekazał pisarz arabski al-Kazwini.
Ostatnim pewnym ogniwem w tym cyklu powieściowym jest cytowany wyżej
przekaz Adama Bremeńskiego, który w tym miejscu powołał się wyraźnie na
określonego informatora : „Hoc ut supra diximus, et ipse Adalwardus episcopus
recitavit nobis, haec et alia contestans esse vera" (Gesta, lib. IV, schol. 123, ed.
Schmeidler, s. 247). Najbardziej konkretną wiadomość o położeniu „kraju kobiet"
przyniósł pisarz arabski Ibrahim ibn Jakub, według którego należałoby siedzib ich
szukać na Pomorzu, na zachód od Prus i na wschód od Wolina. Paweł Diakon
wyraził się bardziej ogólnikowo „in intimis Germaniae finibus". Al-Kazwini osadził
je „na pewnej wyspie na Morzu Zachodnim" (tj. na Bałtyku lub w Skandynawii), co
wydaje się być w zgodzie z przekazami Adama Bremeńskiego, który także
umieszcza je na jednej z wysp Morza Bałtyckiego. Nie jest to też, w pewnym sensie,
sprzeczne z wersją Ibrahima ibn Jakuba, podaną przez al-Bekriego, który
ogólnikowo mówi o położeniu na zachód od Prus. W każdym razie stanowczo
należy odrzucić wszystkie pomysły tych badaczy, którzy umieszczają ,,kraj
Amazonek" na terenie Mazowsza, Jaćwieży lub Litwy (ob. J. Westberg, Ibrahims
ibn Jakubs Reisebericht, s. 88-89).
71