OROZJUSZ CHOROGRAFIA PRZEZ ALFREDA ... - Kultura Antyczna

59 Alfred ma tu ciągle na myśli Wschodnich Franków.
60 Obodrzycy, plemię słowiańskie zamieszkałe nad rzeką Drawą (Trave) nad
Zatoką Lubecką. Tutaj występuje w znaczeniu zbiorowym, obejmującym wszystkie
plemiona zachodnio-słowiańskie między granicą saską a plemionami wieleckimi
(Wagrowie, Obodrzycy, Połabianie, Warnowie, Smolińcy, Drzewianie). Już od
schyłku IX wieku spotykamy się u nich z zawiązkami państwa, w którym rolę
naczelną odgrywali Obodrzycy; por. K. Wachowski, Słowiańszczyzna zachodnia, s.
104 i n. Co do nazwy ob. T. Lehr-Spławiński, Obodriti-Obodrzyce, Slavia
Occidentalis, 18(1947), s. 223-228; por. też L. Niederle, Pûvod a pocatky Slovanù
zâpadnich, Praha 1919, s. 124 i n. (najpełniejsze informacje).
61 Hawolanie, inaczej Stodoranie, siedzieli nad środkowym biegiem rzeki
Hawoli (Havel), prawym dopływem Łaby. Nomenklatura Hawolanie jest nazwą
germańską, Stodoranie słowiańską. Notujemy dwie postaci tej nazwy: 1) Haefeldan
(Alfred), Hehfeldi (Geograf Bawarski), Heveldun (Annal. Quedlinburgenses, a.
997:Stodoraniam quam vulgo Heveldun vocant), Heveldi, qui iuxta Habolam
fluvium sunt (Adami Brem.) itp. 2) Hevelli (Widukind), Stoderania, quae Hevellun
dicitur. Ta druga forma jest wtórną w stosunku do pierwszej. Znaczenie nazwy
niejasne. Można by operować: *Haefel-dunum, jako formą wyjściową, zwłaszcza że
forma anglosaska: Haefeldan ma pokrycie w niem. Heveldun. Jednakże u Alfreda
końcówka -as występuje zamiennie z -e (np. Burgende/Burgendas,
Beheme/Behemas); por. tutaj G. Langenfeldt, Toponymica, s. 38. Podobnie należy
przyjąć: *Haefelde/Haefeldan. Anglosas. *Haefelde ma pokrycie w niem. Hehfeldi,
Heveldi. Taka rekonstrukcja jest jeszcze o tyle uzasadniona, że Alfred wszystkie
nomenklatury ze swej chorografii Niemiec i Słowiańszczyzny zaczerpnął od
informatora niemieckiego (ob. Wstęp, s. 14 n.). Nazwa plemienia jest pochodna od
miana rzeki: Havel. Co się tyczy informacji, że Stodoranie-Hawolanie byli
plemieniem wieleckim, co więcej, plemieniem reprezentatywnym dla tego
odgałęzienia plemion, to sprawa ta wymaga dokładniejszego rozbioru. Wiadomo, że
w początkach XI wieku związek plemion wieleckich składał się z czterech
następujących plemion: Redarów, Doleńców, Chyżan i Czrezpienian. Jak się wydaje,
nie należy jednak tego stanu rzeczy przenosić automatycznie na czasy wcześniejsze.
W X wieku plemię Stodoran z głównym swym grodem Brenną (Brandenburg)
dostało się pod panowanie niemieckie. W Brennie i w pobliskim Hawelbergu
założono dwa niemieckie biskupstwa w r. 948. W tych warunkach było rzeczą
naturalną, że Stodoranie utracili swoje hegemonialne stanowisko wśród Luciców.
Poważne argumenty, świadczące o wiarogodności przekazu króla Alfreda, zebrał J.
Nalepa, Wyprawa Franków na Wieletów w r. 789, s. 210, dowodząc, iż centrum
państwa wieleckiego u schyłku VIII wieku mieściło się w Brennie. Ob. jeszcze L.
Niederle, Pùvod a pocatky Slovanù zâpadnich, s. 143 i n.; K. Wachowski,
Słowiańszczyzna zachodnia, s. 97 i n.; A. Brückner, Początki Słowiańszczyzny
zachodniej, Slavia, 1 (1922-1923), s. 403.
62 Ob. przyp. 59.
63 Nazwę Susłów Alfred w sposób zupełnie widoczny uważa za reprezentatywną
dla pewnego kompleksu plemion zachodnio-słowiańskich położonych między
rzekami Łabą i Salą. Należy podkreślić, że informatorzy Alfreda odróżnili Susłów od
Serbów (ob. niżej przy. 74), z czego można by wnosić, iż Alfred przypisywał im
równorzędne znaczenie. Susłów umieścił na zachód od Serbów (ob. niżej). Ustalenie
położenia w stosunku do Hawolan-Stodoran wymaga specjalnego rozpatrzenia. W
tekście oryginalnym czytamy: and be eastan him is Wineda land, pe mon haett
Sysyle. Nie sięgając do dawniejszych interpretacji, tacy badacze, jak K. Malone,
King Alfred's North, s. 152; R. Kötzschke, Die Völkertafel Germaniens, s. 350 i R.
67