OROZJUSZ CHOROGRAFIA PRZEZ ALFREDA ... - Kultura Antyczna

dawniej głosili H. H. Porthan, Försök, s. 55 i H. K. Rask, Ottârs, s. 349, ostatnio zaś
osobną rozprawę poświęconą udowodnieniu tej tezy poświęcił R. Ekblom, Der
Volksname Osti, s. 161 i n. Dochodzi on do przekonania, że Ostowie zajmowali
terytorium ziemi Wostroze. To ostatnie zdanie jest jednak mylne, gdyż, jak
wiadomo, ziemia tej nazwy wyłania się dopiero w drugiej połowie XII wieku (ob.
W. Brüske, Untersuchungen zur Geschichte des Lutizenbundes, s. 179 i n.). Główną
podstawę do lokalizacji Ostów na prawym brzegu dolnej Odry znalazł jednak R.
Ekblom w swoim „systemie przesuwkowym", który pozwala mu zmieniać kierunek
podany przez Alfreda nawet o 60-90° (ob. Wstęp, s. 13); wraz z zakwestionowaniem
zasadności systemu, upada też i lokalizacja.
Bardziej rozpowszechnione i bardziej uzasadnione jest mniemanie, że Ostowie,
których wymienia w swej chorografii Alfred, są tym samym ludem, których
Wulfstan w swej relacji nazywa Estami (ob. tutaj C. F. Dahlmann, König Alfreds
Germanien, s. 420-421; J. Bosworth, King Alfreds, s. 38, przyp. 30). Językoznawczą
identyfikację przeprowadził K. Müllenhoff, Deutsche Altertumskunde, t. II, s. 12 i
n.; ob. też G. Hübener, König Alfreds, s. 433: „Ich halte Osti für eine
volksetymologische Verdrehung des Eigennamens der Esten, auf die die Situation
eindeutig hinweist". Podobnie A. Noreen, Nordens älsta folk-och ortnamn, s. 35-36.
Wszyscy ci badacze nawiązali również do nomenklatury Aestii, ludu bałtyjskiego
wspomnianego po raz pierwszy już u Tacyta (ob. R. Much, Die Germania des Tacitus,
s. 403 i n). Stosunek wszystkich tych nazw do siebie był tak długo niejasny,
dopóki za przykładem R. Mucha uważano Aestii za nazwę pochodzenia
germańskiego. Ostatnio jednak A. Gäters, Osti und Ostsee, s. 245-246 dowiódł, że u
rdzenia nazwy Estów stoi pierwiastek bałtyjski: aue- 'woda' i sufiks -ist. Nazwa ta
oznacza „ludzi, którzy mieszkają nad wodą"; por. tenże, Indogermanische Suffixe, s.
53-54 (jak w przyp. 77). Nazwę tę przejęli Sasi w postaci: Osti, Ostar, a stamtąd
przeszła ona do Anglii, gdzie raczej spodziewaliśmy się formy: Este, Estas (jak już
trafnie zauważył K. Müllenhoff, op. cit. t. II. s. 13). Już poprzednio zwróciliśmy
uwagę, w swej chorografii Alfred z reguły posługuje się formami niemieckimi (ob.
Wstęp, s. 14 n.), natomiast Ohthere i Wulfstan używają regularnie form
anglosaskich. Zgodnie z tym Wulfstan przytacza tę samą nazwę w postaci Esti.
Dzięki trafnej etymologii Gätersa ten długoletni spór można uważać za rozwiązany;
ob. szerzej G. Labuda, Źródła, sagi i legendy, s. 51-58
84
Należy rozumieć: na południe od Północnych Duńczyków, a nie od Ostów
(ob. przyp. 31 Wstępu).
85
H. G. Porthan, Försök, s. 56, nie mogąc sobie poradzić z konstrukcją
gramatyczną zdania, przypuszczał, że Alfred miał tu na myśli Słowian na wyspie
Rugii. Podobnie później K. Malone, King Alfred's North, s. 155, choć zdawał sobie
sprawę, że Alfred oznacza mianem: Winedas wszystkich Słowian nadbałtyckich i
dlatego ten wypadek uznawał za wyjątkowy (in the present passage, however
Alfred's Winedas must have a restricted meaning"); jest to również zdanie R.
Ekbloma, Der Volksname Osti (i inne prace tegoż autora). Konstrukcję gramatyczną
zdania: Noröene — Winedas and Burgendas wyjaśnił należycie A. Gäters, Osti und
Ostsee, s. 245, który też dał następujący przekład tego miejsca: „Die Norddänen
haben nördlich von sich den Arm derselben See, die man Ostsee nennt; und östlich
von ihnen sind Osti, die Bevölkerung... Die Osti haben nördlich von sich den Arm
derselben See, und so auch die Winedas und die Burgendas".
86
Mieszkańcy wyspy Bornholm; ob. A. Noreen, Nordens älsta folk-och ortnamn,
s. 31-32.
87
Tekst pozwala tutaj na dwie, a nawet na trzy wykładnie w zależności od tego,
do jakiej nazwy wyprzedzającej odniesiemy zaimek: him. R. Ekblom, Der
74