OROZJUSZ CHOROGRAFIA PRZEZ ALFREDA ... - Kultura Antyczna

Bałtyku, ani Morza Białego, gdyż strony te były mu całkowicie nieznane. Morzem
Kwen określał on po prostu to morze, nad którym siedział lud Kwenów tj. Finów,
czyli uważał je za część Morza Sarmackiego. W jego ujęciu Morze Kwen winno
było oznaczać to morze, które łączyło Bałtyk (Ostsâe) z Oceanem Sarmackim; ob.
przyp. 7.
51 Ob. uwagi Wstępu, s. 12.
52 O położeniu wschodniej Frankonii ob. K. Kretschmer, Historische
Geographies s. 183. Zastanawia że, król Alfred wybrał akurat Wschodnich Franków
jako punkt ośrodkowy celem zarysowania chorografii ówczesnych Niemiec (ob. w
tej sprawie uwagi Hubenera we Wstępie, s. 13, 36 — 7). Jeszcze u Jordanesa
plemieniem przewodzącym są Szwabowie. Wiąże się to zapewne z rolą polityczną
wschodniej Frankonii za czasów Ludwika Niemca; ob. Br. Gebhardt, Handbuch der
deutschen Geschichte, t. I, Stuttgart 1954, s. 149 i n.
53 Alfred wprowadził już tutaj pojęcie terytorium plemiennego Szwabów na
wschód od Renu, bez Alzacji, rozciągającego się od Alp aż po rzekę Neckar i Lech;
ob. szczegółowo K. Kretschmer, op. cit., s. 182-183.
54 Określenia takie jak: bé supan him należy z reguły odnosić do plemienia
ośrodkowego, od którego zaczyna się opis chorograficzny. Ob. w tej sprawie
polemikę między G. Hübenerem i K. Malone (wyżej, Wstęp s. 36 — 7).
55 U schyłku IX wieku nazwa Czechów, ośrodkowego plemienia
zamieszkałego koło Pragi, ma już znaczenie zbiorowe, co wiąże się z tworzeniem się
na tym terenie zaczątków wczesno-feudalnego państwa, obejmującego z czasem
następujące ważniejsze plemiona: Doudlebi, Lucane, Sedlicané, Cechové, Zlicané,
wschodni i zachodni Chorwaci, Psovane, Decané, Lemuzi (ob. R. Turek, Kmenovâ
ùzemi v Cechach, s. 30, mapa). Por. V. Vanêcek, Prvnich tisic let s., 114. Jednakże
Czesi ustępowali jeszcze wówczas pierwszeństwa Morawianom, którzy pod
panowaniem księcia Świętopełka znajdowali się wtedy u szczytu państwowego
rozwoju.
56 Pod tą nazwą pojawiają się we współczesnych źródłach anglosaskich Sasi
kontynentalni, zamieszkali między Eidorą i Wezerą nad dolną Łabą; ob. J. Bosworth,
King Alfreds, s. 35, przyp. 1. Notuje je jedna z kronik anglosaskich pod r. 885 (ob.
Ch. Plummer, Two Saxon Chronicles, t. I, s. 78) i Asser, De rebus gestis, c. 69, ed.
Stevenson s. 52: "Eodem quoque anno magnus paganorum exercitus de Germania in
regionem Antiquorum Saxonum, quae Saxonice dicitur Eald Seaxum, supervenit".
Por. też Ch. Plummer, The life and times, s. 40
57 Plemię Fryzów zamieszkiwało między ujściami Renu i ujściem Wezeiy.
Rozróżnia się trzy Fryzje: pierwszą między rzeką Sincfal i Fli, drugą między Fli i
Lauwerzee, trzecia zaś między Lauwerzee i Wezerą. Na podstawie układu w Mersen
kraj ich został podzielony między Karola Łysego i Ludwika Niemca, przy czym
Ludwik otrzymał dwie, a Karol jedną część Fryzji; K. Kretschmer, Historische
Geographie s. 186-187.
58 Wymieniony tu kompleks nazw plemiennych obejmuje terytoria położone po
obu stronach rzeki Schlei, która stanowiła później granicę duńsko-niemiecką. Anglia,
ojczysta siedziba Anglów wyspiarskich, mieściła się między rzeką Förde i Schleią ;
terytorium Sillende nie da się dokładnie ustalić, jakkolwiek jego związek z nazwą
rzeki Schlei wydaje mi się dość niewątpliwy (ob. niżej przyp. 121). Co się tyczy
określenia: ond sumne dael Dene, to nieco wyżej Alfred wyjaśnia, że miał na myśli
Południowych Danów (Supdene), mieszkających na północ od rzeki Schlei,
począwszy od portu Haede-(by). Ob. R. Much, Reallexikon d. germ. Altertumskunde
t. I, s. 86 (Angeln).
66