OROZJUSZ CHOROGRAFIA PRZEZ ALFREDA ... - Kultura Antyczna

98
Finami Ohthere nazywał Lapończyków, mieszkańców Finnmarken (ob. wyżej
przyp. 92).
99
H. Geidel, Alfred der Grosse, s. 51 notuje powyższą wypowiedź tylko jako
przykład osobistej wątpliwości podróżnika. H. Hübener, König Alfred, s. 45
objaśnił, że nie mamy tu do czynienia z naiwnością Ohthera, lecz z odpowiedzią na
pytanie bardziej świadomego rzeczy króla. „Im Anschluss an Genesis, I, 9 und
namentlich PS. 135, 6: »qui firmavit terram super aquas« hatte sich kirchlich
sanktioniert die orthodoxe kosmographische Ansicht gebildet im frühen Mittelalter,
dass die Erde über das Wasser gehoben ist, auf dem Wasser ruht. Der Kirchenvater
Zeno (bei Migne, P. L., vol., 11, pag. 206) stellte dann zuerst die Frage: »Trägt die
Erde das Wasser oder das Wasser die Erde?« Beda, Alfreds Lehrmeister, zeigt eine
vermittelnde Ansicht (De natura rerum, I, c. 44; Migne, P. L., vol 90, pag. 263).
Por. tutaj obszerniej K. Kretschmer, Die physische Erdkunde, s. 64 i n., 78 i n.; oraz
A. Norlind, Das Problem des gegenseitigen Verhältnisses von Land und Wasser, s.
1 i n.
100
Miejsce, do którego kierował się i dotarł Ohthere, jest w literaturze
przedmiotem sprzecznych opinii. Większość badaczy jest zdania, że Ohthere
dożeglował do rzeki Warsugi w Zatoce Kandalaksza na Morzu Białym (G. Storm,
Om Opdagelse, s. 91; F. Nansen, Nebelheim t. I, s. 187; A. Bugge, Norges historié,
t. I: 2, Kristiania 1910, s. 149; K. Malone, King Alfred's North, s. 159: A. M.
Tallgren, Biarmia, s. 101; R. E. Ekblom, Alfred the Great, s. 137 i wielu innych. Za
tym przemawiałaby sama marszruta podróży. Othere przez cały czas trzymał się
lądu, a więc mógł opływać tylko Półwysep Kola i tym sposobem dotrzeć do Zatoki
Kandalaksza. Niektórzy jednak są zdania, że ponieważ Ohthere spotkał się podczas
swej drogi z Biarmijczykami (ob. przyp. następny), którzy ich zdaniem mieszkali
na kontynencie po przeciwnej stronie Półwyspu Kola, podróżnik dotarł do ujścia
rzeki Dwiny. Ob. F. C. Dahlmann, König Alfreds Germanien, s. 423: „also ins
weisse Meer, nach Permien, wo jetzt Archangelsk, war Other gekommen";
podobnie S. Lönborg, Adam af Bremen, s. 37 i przyp. 3. Do stosunków handlowych
Norwegów z mieszkańcami Laponii ob. A. Bugge, Nordeuropäische Verkehrswege
im Mittelalter, Vierteljahrschrift f. Soz.- u. Wirtschaftsgeschichte, 5 (1906), s. 267 i
n.
101
Przynależność etniczna Biarmijczyków jest sporna. Część badaczy jest
zdania, że nazwa ich wywodzi się od ludu Permów (rus. Permi, wsch. fiń. Perm-),
zamieszkałych pierwotnie w górnym biegu rzeki Wjatki i Karny, którzy stąd
migrowali w dół rzeki Oniegi i Dwiny w kierunku Morza Białego; są oni
przodkami Żyrjan i Wotjaków. Z nimi miał się zetknąć u schyłku IX w. Ohthere
(ob. K. B. Wiklund, Lapparnas forna utbredning i Finnland och Ryssland, s. 101 i n,
175 i n.; tenże, w Eberta Reallexikon der Vorgeschichte, t. III, s. 356). Z nazwą
Permów Norwegowie mieli się zapoznać za pośrednictwem Lapończyków z
Finnmarken (por. Szinnyei, Finnisch-ugrische Sprachwissenschaft, s. 24). Wbrew
temu M. Förster, Altenglisches Lesebuch, s. 42 jest zdania, że Beormas z przekazu
Ohthera oznaczają zachodnio-fińskich Karelów, zamieszkałych nad Zatoką
Kandalaksza; podobnie M. Vasmer, Zum Namen Terminas, s. 169-170; tenże,
Beiträge z. hist. Völkerkunde, s. 84 i n.; R. Ekblom, Alfred the Great, s. 137-138.
Do tego samego przekonania dochodzi też A. M. Tallgren, Biarmia, s. 117: „The
77