niczego, bez podstawowej choæby znajomoœciangielskiego nie warto wyruszaæ na ¿eglugê poInternecie – i tak dalej. Walki z wp³ywem amerykañskiejpop-kultury nie warto przenosiæna grunt jêzykowy, bo mo¿emy na tym tylkostraciæ. Wyrazy i wyra¿enia angielskie przyswajanes¹ przez wiele jêzyków i staj¹ siê nowymiinternacjonalizmami. Jak zaœ po¿yteczne s¹ internacjonalizmy,stara³em siê pokazaæ poprzednio.Przypomnê jeszcze, ¿e te nowe, z jêzykaangielskiego pochodz¹ce internacjonalizmy maj¹bardzo czêsto Ÿród³os³ów grecko-³aciñski– ca³kiem tak samo, jak internacjonalizmy stare.Za przyk³ady pos³u¿yæ tu mog¹ znów kontener,faks i modem. Tym ³atwiej je wiêc zaakceptowaæ– chyba ¿e bêdziemy zaœlepieni niechêci¹do wszystkiego co angielskie.Ciekawe, ¿e w Niemczech, które przesz³yprzecie¿ w tym stuleciu ostr¹ chorobê jêzykowegonacjonalizmu, wydaje siê panowaæ du-¿a tolerancja na obce wtrêty do jêzyka niemieckiego.Telefon komórkowy nazywaj¹ z angielskaHandy (choæ termin ten wcale nie istnieje– w tym znaczeniu – w angielskim); popularnyprogram dyskusyjny w telewizji nazywa siê Talkim Turm ,,Talk – czyli rozmowa – w wie¿y’’,serial telewizyjny o ratownikach w helikopterzenazywa siê Medicopter – te¿ ca³kiem z angielska;inny program telewizyjny nosi nazwê Interaktivlive – i tak dalej. W magazynie ,,GazetyWyborczej’’ znalaz³em kiedyœ tak¹ reklamê:SIEMENSKein Problem, wenn Sie diese Headlinenicht verstehen.Ten telefon mówi po polsku.Headline, a wcale nie Kopfzeile, Titelzeile, czyTitelkopf!Rozwa¿aliœmy dotychczas g³ówniewp³yw angielszczyzny na polszczyznê mediów– prasy, radia, telewizji – i na polszczyznêtechniki – g³ównie komputerowej. Ale przecie¿najwa¿niejsze jest to, jak ludzie mówi¹; jakbrzmi jêzyk codziennego porozumiewania siê.I tu wyniki najnowszych badañ, przeprowadzonychw Warszawie przez dr Agnieszkê Otwinowsk¹-Kasztelanic,s¹ zaskakuj¹ce. Nagra³a ona15 rozmów Polaków w wieku od 19 do 35 lat,z wykszta³ceniem co najmniej œrednim. £¹cznad³ugoœæ nagrañ to ponad 70 000 s³ów. I co siêokaza³o? Otó¿ spoœród czterdziestu jeden osóbnagranych, czternaœcie w ogóle nie u¿y³o ¿adnychnowych wyrazów zapo¿yczonych, a wœródosób pozosta³ych dziesiêæ u¿y³o tylko jednegolub dwóch takich wyrazów. Zapo¿yczenia pojawia³ysiê w wiêkszych iloœciach g³ównie wtedy,gdy mowa by³a o komputerach. W jêzykumówionym m³odego pokolenia – czyli wœródludzi, którzy kszta³tuj¹ polszczyznê wspó³czesn¹– nie ma wiêc bynajmniej zalewu angielszczyzny!Nie dajmy siê przeto zwieœæ pe³nemuangielszczyzny jêzykowi reklam, radia, telewizjii prasy. Zapo¿yczenia do codziennego jêzykapolskiego przenikaj¹ powoli i na pewno nie mapowodów do paniki.Wspomnia³em jednak na pocz¹tku, ¿ejêzyk angielski doœæ silnie oddzia³uje na polszczyznê– lecz w inny sposób. Jest to wp³yw,który mo¿na by nazwaæ podstêpnym, gdy¿ prawiewcale nie jest przez u¿ytkowników jêzykapolskiego zauwa¿any. Dzieje siê tak w dziedziniezapo¿yczeñ semantycznych, czyli w dziedziniezmian znaczenia wyrazów i zwrotów polskichpod wp³ywem angielszczyzny, oraz – copewnie Pañstwa zaskoczy – w dziedzinie wp³ywuangielszczyzny na gramatykê polsk¹! Zmianyw tych dziedzinach nie s¹ zauwa¿ane z tegoprostego powodu, ¿e z pozoru nic siê nie dzieje:nic obco nie brzmi. A jednak, jeœli osobachc¹ca wyraziæ ca³kowit¹ zgodê z tym, co powiedzia³rozmówca,u¿ywa s³owa dokładnie, tojest to anglicyzm – ca³kiem tak samo jak anglicyzmamis¹ wyrazy market, biznes, modem,czy party. Ró¿nica jest ta, ¿e mamy tu takzwane zapo¿yczenie semantyczne.Ja jednak zapo¿yczenia semantycznepominê, bo chcê siê skupiæ na zmianach zachodz¹cychw gramatyce polskiej – a raczej najednej z tych zmian, dotycz¹cej gramatyki przymiotnika.Otó¿, w jêzyku polskim przymiotnikmo¿e staæ albo przed rzeczownikiem albo porzeczowniku, do którego siê odnosi. Przymiotnikstoj¹cy po rzeczowniku okreœla kategoriê,rodzaj, czy typ rzeczy nazywanych tym rzeczownikiem;na przyk³ad, język słowiański (a nieromañski, germañski, ugrofiñski i tak dalej),szkoła wyższa (a nie podstawowa czy œrednia),sklep rybny (a nie spo¿ywczy, warzywny, miêsnyi tak dalej). Przymiotnik stoj¹cy przed rzeczownikiemokreœla jak¹œ cechê rzeczy nazywa-8
nej tym rzeczownikiem, opisuje tê rzecz; naprzyk³ad, piękny język słowiański, nowa szkoławyższa, mały sklep rybny. Dobrym przyk³adembêdzie tu zwrot z etykiety na s³oiku z oliwkami,kupionym w jednym z warszawskich supermarketów:hiszpańskie oliwki greckie. Przymiotnikgreckie okreœla tu rodzaj, gatunek oliwek, natomiastprzymiotnik hiszpańskie opisuje kraj ichpochodzenia.W jêzyku angielskim natomiast przymiotnikstoi prawie zawsze przed rzeczownikiem,do którego siê odnosi. Jednak pod wp³ywemniedba³ych przek³adów z jêzyka angielskiego,jakie co dzieñ czytamy w prasie i s³yszymyw radiu i telewizji, u¿ycie przymiotnika wy³¹cznieprzed rzeczownikiem zaczyna siê szerzyæw jêzyku polskim. Czytamy wiêc i s³yszymyzwroty takie, jak telewizyjny program (zamiastprogram telewizyjny), wirtualna rzeczywistość(zamiast rzeczywistość wirtualna), a nawet plastycznychirurg (zamiast chirurg plastyczny). Czasemdochodzi do nieporozumieñ; jak wtedy,gdy ktoœu¿ywa zwrotu piękna literatura, choæma na myœli literaturę piękną – czyli pewienrodzaj literatury, która wcale nie zawsze dajesiê opisaæ s³owem piękna.Wspomniane przeze mnie poprzedniobadania nad jêzykiem mówionym m³odego pokoleniaPolaków wskazuj¹, ¿e w jêzyku potocznymtakie anglicyzmy gramatyczne s¹ rzadkie.Przegl¹d tekstów prasowych, radiowych i telewizyjnychnatomiast wykaza³, ¿e stawianieprzymiotnika przed rzeczownikiem, gdy miejscejego jest po rzeczowniku, zdarza siê w nichbardzo czêsto. Mo¿na by siê tym nie przejmowaæi powiedzieæ, ¿e gdy dorobimy siê lepszycht³umaczy, to siê to zmieni. Niestety, s¹dowody na to, ¿e angielski szyk przymiotnikaju¿ teraz wp³ywa na polszczyznê. Dr AgnieszkaOtwinowska-Kasztelanic przeprowadzi³a badaniakwestionariuszowe na grupie Polakóww wieku od lat 15 do 55 plus. Jedno z pytañbrzmia³o tak:Proszę przeczytać poniższe przykładykonstrukcji przymiotnikowych w języku polskim,Ö teatralna scena – gdy ktoś robi coś w sposóbprzesadzony, ,,teatralny’’Ö scena teatralna – scena w teatrzeÖ rybny akwen – wody, gdzie można znaleźćdużo rybÖ sklep rybny – sklep, gdzie kupuje się ryby.Czy można powiedzieć ,,rybny sklep’’?TAK. NIE.Otó¿, w grupach wiekowych 19 do 35lat, 36 do 55 lat i od 55 lat w górê tylko pojednej osobie odpowiedzia³o ,,TAK’’, czyliuzna³o, ¿e zwrot ,,rybny sklep’’ jest do przyjêcia,a po 24 osoby w ka¿dej grupie powiedzia³o,,NIE’’. Natomiast w grupie wiekowejod lat 15 do 18 odpowiedzia³o ,,NIE’’ osiemnaœcieosób, zaœ ,,TAK’’ a¿ siedem osób! W pokoleniuPolaków wchodz¹cych w doros³oœæ wydajesiê wiêc zacieraæ ró¿nica znaczeniowa miêdzyprzymiotnikiem w pozycji przed i po rzeczowniku.Potwierdzi³o siê to tak¿e w innychbadaniach, a przyczyny tego zjawiska nale¿ychyba upatrywaæ w silnej ekspozycji na jêzykangielski, szczególnie skutecznej wœród osóbnajmniej krytycznych – czyli w pokoleniu najm³odszym.Jeœli wiêc z pocz¹tkiem dwudziestegopierwszego stulecia jêzyk polski naprawdê znacz¹cosiê zmieni pod wp³ywem angielszczyzny,to nie w zakresie s³ownictwa. A co mo¿naporadziæ na owe niewidoczne zmiany znaczeniai systemu gramatycznego, które Pañstwu zasygnalizowa³em?Jedyna rada, to podnoszenieœwiadomoœci jêzykowej ludzi m³odych. To wymaga³obyjednak rewolucji w nauczaniu jêzykapolskiego w szkole: odejœcie od wkuwania poprawnoœciowychregu³ek na rzecz rozwijaniawra¿liwoœci jêzykowej, sprawnoœci w oddawaniusubtelnych ró¿nic znaczeniowych, a nadto– m¹drej mi³oœci do jêzyka ojczystego. Na to,niestety, w szkole siê jeszcze nie zanosi.Nie martwmy siê jednak; przecie¿ telewizjaukazuje nam œwietlan¹ przysz³oœæ:Hot dog, pizza, hamburgeryTo s¹ statki nowej ery.Nastolatki i dzieciakiUwielbiaj¹ chrupaæ snacki:Pyszne, odlotoweFirmy Chio chrupki nowe.Gaz do dechy, zapnij pasy,Id¹ z Chio nowe czasy!Hot dog, pizza, hamburgeryProsto z pysznej Chio Sfery,Hot dog, pizza, hamburgery,Chio, Chio, Chio Chips!(paŸdziernik 1999)9
- Page 3 and 4: • angielski• francuski• ³aci
- Page 5 and 6: Od Ministra Edukacji NarodowejSzano
- Page 7 and 8: S³owniki równie¿ podaj¹ to podw
- Page 9: one równolegle w bardzo wielu jêz
- Page 13 and 14: dysgrafii 4) i dysleksji, czyli tru
- Page 15 and 16: niem 16) . H. Komorowska okreœla f
- Page 17 and 18: z¹ siê z has³em g³ównym. ,,Kie
- Page 19 and 20: wymagañ i egzekwowania ich konsekw
- Page 21 and 22: siê w ten sposób prace lepsze, co
- Page 23 and 24: mo¿e wprowadziæ pierwsz¹ fazê -
- Page 25 and 26: ÖĆwiczenie VWskazując ołówkiem
- Page 27 and 28: puj¹ce przyk³ady dla tej kategori
- Page 29 and 30: polskie i angielskie wraz z przyk³
- Page 31 and 32: Inn¹ formê nauki jêzyków obcych
- Page 33 and 34: z partnerami zagranicznymi. Wspó³
- Page 35 and 36: kownik ulega iluzji ,,prawdziwej’
- Page 37 and 38: Temat: Stuff for cleaning windowsPo
- Page 39 and 40: Powy¿sze porównanie pozwala nam z
- Page 41 and 42: nikami nauczania jêzyków, wspó³
- Page 43 and 44: Z DOŚWIADCZEŃNAUCZYCIELIAnna Turu
- Page 45 and 46: OdpowiedŸ na takie w¹tpliwoœci m
- Page 47 and 48: ÖPrzestawiamyławki i formy czyliw
- Page 49 and 50: ÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖZakres mate
- Page 51 and 52: Exercice IV: Mettez le dialogue ent
- Page 53 and 54: Ö I would like to:be famous, be sa
- Page 55 and 56: PortfolioA collection of documents,
- Page 57 and 58: X.: Mrs Allen to see you, sir.Mr Ha
- Page 59 and 60: Goethe machte das, worauf er Lust h
- Page 61 and 62:
KONKURSAlicja Fanderowska, Elżbiet
- Page 63 and 64:
- Michel, es-tu un bonami?- Je ne s
- Page 65 and 66:
Il est ................. et toujour
- Page 67 and 68:
Comment avoir de bonnes notes?Pour
- Page 69 and 70:
5. Wyjaœnij wspó³czesne znaczeni
- Page 71 and 72:
Ö Nazwisko tego rzymskiego dyploma
- Page 73 and 74:
TESTYMarek LaskowskiWolsztynTesty z
- Page 75 and 76:
ÖTestdla uczniów LOI. Przeczytaj
- Page 77 and 78:
(21) ..... Bundesinstitut für Beru
- Page 79 and 80:
II. Comprèhension écrite:Libre Ec
- Page 81 and 82:
extra as well - clean the windshiel
- Page 83 and 84:
Domingo tackles Otello from the pit
- Page 85 and 86:
A. As a medium of open standards in
- Page 87 and 88:
cję wypowiedzi, dobór odpowiednie
- Page 89 and 90:
Część I B - 5 punktówUsłyszysz
- Page 91 and 92:
civilisations: the Nabataean, Greek
- Page 93 and 94:
ZADANIE III - TEST LEKSYKALNO-GRAMA
- Page 95 and 96:
× CorrigéÖ PARTIE IQuestions de
- Page 97 and 98:
laisserai le nouveau à ma femme de
- Page 99 and 100:
s’effectue aux heures les plus ch
- Page 101 and 102:
1) ne pas attendre 11) ne pas march
- Page 103 and 104:
stände’’, so die Heidelberger
- Page 105 and 106:
4. Wie wird die Notwendigkeit der A
- Page 107 and 108:
Offenbar kommt der Berichterstattun
- Page 109 and 110:
Pisemny egzamin dojrzałości 2000z
- Page 111 and 112:
erzeugt werden. Es besitzt ein oder
- Page 113 and 114:
n.p. Polen Pole polnisch ×1. Frank
- Page 115 and 116:
Pisemny egzamin dojrzałości 2000z
- Page 117 and 118:
, -, . , , ... . -
- Page 119 and 120:
SPRAWOZDANIAAlicja Fanderowska, El
- Page 121 and 122:
Drugie zadanie polega³o na prezent
- Page 123 and 124:
obecnie literatur¹ obowi¹zkow¹ n
- Page 125 and 126:
Pan Luc Leguérinel reprezentuj¹cy
- Page 127 and 128:
powiadaj¹c na zamieszczone pod nim
- Page 129 and 130:
Danuta StanulewiczGdyniaLetters 1)N