You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
17. Oddziaływania antagonistyczne. Konkurencja. Pasożytnictwo<br />
Konkurencja<br />
Zasoby środowiska, czyli m.in. pokarm,<br />
światło, woda, przestrzeń do życia (terytorium),<br />
są najczęściej ograniczone, a więc<br />
ich ilość jest niewystarczająca dla organizmów,<br />
które mają podobne lub te same wymagania<br />
życiowe. Organizmy te stają się<br />
wówczas wobec siebie konkurentami. Konkurencja<br />
jest tym silniejsza, im bliżej dwa<br />
konkurujące gatunki, zajmujące w naturalny<br />
sposób to samo środowisko życia, są ze<br />
sobą spokrewnione i im bardziej podobne<br />
są ich wymagania (potrzeby) życiowe.<br />
Relację między organizmami, które<br />
współzawodniczą (rywalizują) o ograniczone<br />
zasoby środowiska, niezbędne im<br />
do życia, nazywamy konkurencją. Konkurencja<br />
może zachodzić między osobnikami<br />
tego samego gatunku (konkurencja<br />
wewnątrzgatunkowa) oraz między osobnikami<br />
różnych gatunków (konkurencja<br />
międzygatunkowa).<br />
Konkurencja wewnątrzgatunkowa<br />
Konkurencja między osobnikami tego samego<br />
gatunku jest najsilniejsza, ponieważ<br />
wymagania życiowe organizmów i zasoby<br />
środowiska, o które one rywalizują, są takie<br />
same. Konkurencja ta wpływa na zróżnicowanie<br />
osobników, reguluje ich rozrodczość,<br />
może kończyć się także śmiercią jednego<br />
z rywali. W obrębie stada prowadzi<br />
do ustalenia hierarchii. Rywalizacja o terytorium<br />
wpływa również na rozmieszczenie<br />
poszczególnych osobników w środowisku.<br />
Konkurencja międzygatunkowa<br />
W wypadku konkurencji międzygatunkowej<br />
następuje stopniowe wypieranie konkurenta<br />
– gatunku gorzej przystosowanego<br />
– przez gatunek lepiej przystosowany.<br />
Najlepiej to widać na przykładzie gatunków<br />
blisko ze sobą spokrewnionych, np.<br />
w Wielkiej Brytanii wiewiórka ruda jest<br />
wypierana przez wiewiórkę szarą. Podobnie<br />
jest wśród roślin. Rośliny konkurują<br />
głównie o światło, wodę i sole mineralne.<br />
Nasz rodzimy dąb szypułkowy jest stopniowo<br />
wypierany przez pochodzący z Ameryki<br />
Północnej dąb czerwony.<br />
Skutki konkurencji<br />
Konkurencja może doprowadzić do całkowitego<br />
wyniszczenia poszczególnych<br />
osobników i gatunków lub też do wyparcia<br />
konkurenta z danego terenu, ale może<br />
też zakończyć się pokojowym współistnieniem<br />
niedawnych rywali. Tak stało się<br />
w przypadku szczura śniadego i wędrownego.<br />
Konkurencja między tymi gatunkami<br />
omal nie doprowadziła do wyginięcia<br />
szczura śniadego, który zdołał jednak<br />
zmienić swój tryb życia tak, by unikać<br />
konkurenta (przeniósł się na korony drzew<br />
i na poddasza, podczas gdy piwnicami<br />
i kanałami zawładnął szczur wędrowny).<br />
Konkurencja jest ważnym czynnikiem regulującym<br />
liczebność populacji. Prowadzi<br />
do przeżywania osobników najlepiej dostosowanych<br />
(dobór naturalny) do danych<br />
warunków środowiska.<br />
WARTO WIEDZIEĆ<br />
Amensalizm<br />
To oddziaływanie między gatunkami,<br />
w którym obecność i czynności życiowe<br />
jednego gatunku ograniczają rozwój<br />
drugiego (np. za pomocą wydzielanych<br />
związków chemicznych). Przykładem<br />
amensalizmu są relacje między<br />
pędzlakiem (grzybem) a bakteriami.<br />
Grzyb wytwarza substancję antybakteryjną<br />
(np. penicylinę), która hamuje<br />
rozwój bakterii.<br />
103
Change language