Zenon Musia³owskiWspomnienie Jadwigi Bortkiewiczo Czes³awie NiemenieCzwartek, 31 maja <strong>20</strong>07 r. Pukam do drzwipañstwa Jadwigi i Kazimierza Bortkiewiczówmieszkaj¹cych od wielu lat w Ko³obrzegu.Od jutra przez trzy kolejne dni bêdzieodbywa³ siê w tym mieœcie IV OgólnopolskiZlot Mi³oœników Muzyki Niemena. Jego goœciemhonorowym bêdzie siostra Niemena,Jadwiga Wydrzycka-Bortkiewicz. Przybêdziewraz z mê¿em Kazimierzem i cz³onkaminajbli¿szej rodziny, ale wtedy nie bêdziemo¿liwoœci w spokoju porozmawiaæ o latachdzieciñstwa i m³odoœci jej brata – wielkiegoartysty – Czes³awa Niemena.By³ on nie tylko wybitnym muzykiem, alerównie¿ malarzem, autorem tekstów, multiinstrumentalist¹.Niemen by³ bardzo skromnym,ale wielkim cz³owiekiem. Napisano o nimsetki artyku³ów prasowych i - jak do tej pory -cztery ksi¹¿ki (Czes³aw Niemen – Kiedy siêdziwiæ przestanê... Romana Radoszewskiego,Niemen o sobie Dariusza Michalskiego, Czasjak rzeka Marka Gaszyñskiego, NIEMEN –dyskografia, fakty, twórczoœæ TadeuszaSkliñskiego). Doprawdy napisano bardzowiele, ale czy wszystko?Przys³uchuj¹c siê opowieœciom PaniJadwigi, s³ysza³em czêsto takie s³owa, którenie zosta³y jeszcze do tej pory nigdzie opublikowane,a s¹ to informacje wa¿ne. Myœlê, ¿ewielbiciele talentu Niemena chcieliby je poznaæi dlatego postanowi³em napisaæ kolejnyartyku³ do „<strong>Pro</strong> <strong>Libris</strong>”, by opisaæ to czegodowiedzia³em siê na Zlotach Fanów Niemena.Tym razem skupiam ca³¹ uwagê na najwczeœniejszychlatach ¿ycia Czes³awa. Chcêopisaæ o tym jak kszta³towa³a siê jegowra¿liwoœæ, odbiór na sztukê, kulturê tegowspania³ego cz³owieka. Jadwiga Bortkiewicz,starsza o blisko dziesiêæ lat siostra Niemena,pamiêta nawet dzieñ narodzin swojego brata.Mówi: – Matka urodzi³a Czes³awa, gdy mia³aju¿ 42 lata. Urodzi³ siê w domu, 16 lutego1939 roku o trzeciej nad ranem. Ojciec bardzosiê ucieszy³, ¿e ma syna. Po narodzinach podszed³do babci i powiedzia³: – Mamo, mamsyna! Talent odziedziczy³ Czes³aw po rodzicach.Jego ojciec Antoni Wydrzycki by³cz³owiekiem, który wiele potrafi³. PaniJadwiga pamiêta, ¿e zwracano siê do niegozawsze, gdy ktoœ potrzebowa³ pomocy. By³jedynym cz³owiekiem w Wasiliszkach, którypotrafi³ np. nastroiæ organy, fortepian, dorobiæjak¹œ czêœæ do akordeonu, gitary czy innego30
instrumentu muzycznego. Ale Antoni Wydrzyckireperowa³ nie tylko instrumenty muzyczne.Potrafi³ te¿ naprawiæ wszelkiego rodzajuzegarki, rowery. Umia³ równie¿ oprawiaæ stareksi¹¿ki. Nie posiadaj¹c do tego odpowiedniegosprzêtu robi³ to niczym najlepszyintroligator. W 1958 roku z ca³¹ rodzin¹wyje¿d¿a³ do Polski i trudno by³o mu zabraæz sob¹ te wszystkie potrzebne rzeczy, a szkodaby³o z nich zrezygnowaæ: narzêdzia, œrubki,sprê¿yny, klucze itp.Antoni Wydrzycki mia³ bardzo dobrys³uch, by³ stroicielem ró¿nych instrumentówmuzycznych. Œpiewa³ te¿ wraz z ¿on¹ i dzieæmiw chórze koœcielnym.Równie¿ matka Jadwigi i Czes³awa, AnnaWydrzycka (z domu Markiewicz), posiada³awspania³y s³uch i g³os. S³uch Czes³awodziedziczy³ po rodzicach, ale g³os g³ównie pomatce (ojciec Antoni nie dysponowa³ specjalniemocnym g³osem). Po matce Czes³awodziedziczy³ te¿ tê¿yznê fizyczn¹. Ca³a rodzinaMarkiewiczów to bardzo silni ludzie.A przede wszystkim odebra³ po swoich rodzicachw³aœciwe wychowanie, wra¿liwoœæi wiele innych pozytywnych cech charakteru.Siostra Czes³awa Niemena, chocia¿ up³ynê³ood tego czasu ju¿ ponad 60 lat, pamiêtado dzisiaj jeszcze wiele szczegó³ów, któryminas wszystkich zaskakuje.Opowiada jak to jesieni¹ 1941 roku, kiedyjej brat mia³ zaledwie dwa i pó³ roku pewnegodnia wszed³ na taboret i zacz¹³ œpiewaæNI-KAK-DA z w³asnymi s³owami i muzyk¹,któr¹ wczeœniej kilka razy s³ysza³ z p³ytywielkiego rosyjskiego œpiewaka Szalapina.Jadwiga s³uchaj¹c i ogl¹daj¹c to, co wyczynia³jej brat by³a zaskoczona. Posz³a powiedzieæojcu, ¿e z Czeœkiem coœ siê sta³o. Kiedyprzyszed³ Antoni i obejrza³ wyczyny swegoma³ego syna te¿ by³ bardzo zdziwiony popisamimalca. Podobnie, kiedy przychodzilimieszkañcy Starych Wasiliszek, prosz¹cCzeœka, by zaœpiewa³ – ten zawsze wtedywchodzi³ na taboret i ochoczo œpiewa³.Niektórzy obserwuj¹c to, ju¿ wtedy mówili, ¿ebêdzie z niego kiedyœ wielki artysta. PaniJadwiga wspomina: – Jako malec Czesiekœpiewa³ altem, póŸniej ju¿ by³ w chórzew tenorach. By³ weso³ym, dowcipnymch³opcem, nie by³ ³obuzem. Tylko robi³psikusa z nartami, podkrada³ mi je, chocia¿ by³na to za ma³y. Musia³a go za to karciæ. Ale –jak mówi – by³ malcem, którego nie mo¿naby³o nie kochaæ.W wieku kilku lat Czes³aw zacz¹³ piêkniemalowaæ. Nie by³o wtedy (lata wojny) w³aœciwychprzyborów do malowania, ale wystarczyskrawek papieru, jakieœ kredki i ju¿ powstajerysunek, obraz, który jest ma³ym arcydzie³em.Niestety wiêkszoœæ z tych rysunków niezachowa³a siê do czasów obecnych (jak chocia¿bypierwszy przedstawiaj¹cy ulicê miastanarysowan¹ z perspektywy przez zaledwiekilkuletniego malca). Jego starsza siostra podpowiadamu wtedy jak namalowaæ jeszczepiêkniej. „By³am takim znawc¹ dla Czeœka,podpowiada³am mu...” Czesiek po narysowaniunie dba o to, co stanie siê z tymi rysunkami,ale jego starsza siostra zachowuje niektórerysunki, przywozi je do Polski i po wielulatach przez przypadek znajduje w swoicharchiwach wœród zdjêæ z tamtych lat. Dzisiaj,Czes³awa Niemena nie ma ju¿ wœród nas, aleogl¹daj¹c rysunki, mo¿emy uœwiadomiæ sobiejego rodz¹cy siê za m³odu talent i wielkieumiejêtnoœci. Wyjawiam Pani Jadwidze pro-Zenon Musia³owski31
- Page 2 and 3: Zrealizowano w ramach Programu Oper
- Page 4 and 5: Lubuskie Pismo Literacko-Kulturalne
- Page 6 and 7: Spis treœciAndrzej K. Waœkiewicz,
- Page 8 and 9: Andrzej K. WaœkiewiczWtedy i teraz
- Page 10 and 11: (a pewnie i agentka) specjalizuj¹c
- Page 12 and 13: Wci¹¿ blisko tradycjiZ Jurijem Ko
- Page 14 and 15: „Domowina” prze¿y³a ju¿ wiel
- Page 16 and 17: Brückenteil wieder zwischen die Pf
- Page 18 and 19: wirtschaftlich genutzt, bevor sie a
- Page 20 and 21: Hobbyhistorikern und Einheimischen
- Page 22 and 23: W³adys³aw £azuka* * *Zdzicza³a
- Page 24 and 25: namowie. Onieœmieleni towarzyszymy
- Page 26 and 27: ym tu, przy tym biurku, w dzisiejsz
- Page 28 and 29: wygl¹da nad Sekwan¹ lub w Krakowi
- Page 30 and 31: ci¹g dalszy, nawet jego konieczno
- Page 34 and 35: jekt publikacji rysunków Niemena.
- Page 36 and 37: Idalia RoszczykNabieranienabieram c
- Page 38 and 39: Anna BilonBracia w Bogu,ale czy bra
- Page 40 and 41: Tego typu spotkania i debaty sprzyj
- Page 42 and 43: 40i w koñcu nawarzy³a kory akacjo
- Page 44 and 45: Mieczys³aw J. WarszawskiW moim sad
- Page 46 and 47: Peter MannsdorfPeter MannsdorfAuf d
- Page 48 and 49: gewesen oder hatte es einfach verge
- Page 50 and 51: Schule seien und dass sie keine Sch
- Page 52 and 53: Ein Student mit langen strähnigen
- Page 54 and 55: NA GRANICYJacek Weso³owskiPowabna
- Page 56 and 57: Przejrza³em ten numer wasz ostatni
- Page 58 and 59: niemiecki jest z jego najnowszej ks
- Page 60 and 61: Zw³aszcza kasowych - w Niemczechpr
- Page 62 and 63: Goldberg do Rappaporta. Oczywiœcie
- Page 64 and 65: serdecznoϾ. Wie i rozumie, ze Ni
- Page 66 and 67: oku i dziœ na nowo przecie¿ dziel
- Page 68 and 69: tematy. Jak polsko-niemiecki - czyn
- Page 70 and 71: Romuald SzuraMalarz w plenerzeBo cz
- Page 72 and 73: Cottbus, 22.08.2007Cottbuser Festiv
- Page 74 and 75: PREZENTACJEIgor MyszkiewiczTrylobit
- Page 76 and 77: Galera, infografia, 2007Canibalix M
- Page 78 and 79: Z cyklu Ulro, rysunek, 1997
- Page 80 and 81: OBRAZY PROWINCJI SZLACHECKIEJJaros
- Page 82 and 83:
œl¹ska z domem Borów Polski rozw
- Page 84 and 85:
cesarz mianowa³ go starost¹ ksiê
- Page 86 and 87:
g³ogowscy Rechenbergowie po 300 la
- Page 88 and 89:
Die Renaissance hatte bestimmt eine
- Page 90 and 91:
PRZYPOMNIENIA LITERACKIECzytanie Ÿ
- Page 92 and 93:
„Nie chcê byæ pos¹dzony o z³o
- Page 95 and 96:
KRAJOBRAZY LUBUSKIEZygmunt Kowalczu
- Page 97 and 98:
strefy z hipotetycznymi Wenetami. K
- Page 99 and 100:
tetem moralnym. Znani bowiem byli z
- Page 101 and 102:
jest budynek bramny. Zbudowany w XV
- Page 103 and 104:
Bo¿e s³odkiej czereœniw œrodku
- Page 105 and 106:
RECENZJE I OMÓWIENIAAdam Wierzbick
- Page 107 and 108:
Zdarza siê jednak, przy zidentyfik
- Page 109 and 110:
Bevor man noch zu einem „Aber”
- Page 111 and 112:
Werner nie opowiada siê oczywiœci
- Page 113 and 114:
Henryk Szylkin, S³owa i obrazy, To
- Page 115 and 116:
Fraszki na Wojtaszka (rymowanki te
- Page 117 and 118:
Hauptmanns Zeit. Oft wird auf Kolle
- Page 119 and 120:
kartach tej ksi¹¿ki, to jej niew
- Page 121 and 122:
polskiej estrady: Lady Pank, Bracia
- Page 123 and 124:
za ma³o, by widzieæ”. Pokaz prz
- Page 125 and 126:
AUTORZY NUMERUAnna BilonUr. w 1983
- Page 127:
KSI¥¯KI OFICYNY WYDAWNICZEJWOJEW