Zoran Sulejmanov - Penitencijarni ustanovi vo Makedonija (p.717)

dekvatno i pokorisno nastanatite konflikti da se re{avaat so davawe
materijalna nadomest.
3. KOMPOZICIJA
Kompozicijata kako oblik na reakacija na storeniot prestap
nastanuva vo tekot na natamo{niot razvoj na prvobitnata zaednica.
Taa }e se javi toga{ koga poradi usovr{uvaweto na proizvodnite sili
i podelbata na trudot zapo~na sozdavaweto na vi{ok na proizvodi {to
gi nadminuva{e potrebite na plemeto. So toa se ostvari procesot na
razmenata koja {to go pretpostavuva{e zbli`uvaweto na razli~nite
plemiwa vrz principite na ekonomska nu`nost. Na sprotivstavenite
plemiwa ne im be{e pove}e od korist da ja vr{at odmazdata tuku da
gradat me|usebni odnosi {to ja ovozmo`uvaat razmenata. Za zacvrstuvawe
na tie odnosi be{e potrebno vospostavuvawe na takva regulativa
{to }e se zasnova vrz potesni vrski, sorabotka, zaemno po~ituvawe i
doverba vo prometot na naturalnite dobra. Od dolgiot proces na sozdavawe
takvi odnosi }e proizleze i kompozicijata (otkupnina, pomiruvawe)
so koja pove}e ne se odi kon uni{tuvawe tuku kon izmiruvawe
na skaranite strani preku nadomest na storenata {teta so davawe na
opredeleni materijani dobra.
Su{tinata na kompozicijata se sostoi vo toa {to storitelot
na prestapot ili negovite soplemenici mu davale srazmeren nadomest
na povredeniot ili na negovite soplemenici. Goleminata na toj nadomest
se formirala po pat na obi~ajnite pravila ili so zaemen dogovor,
no ponekoga{ mo`ela da bide izdejstvuvana i so borba. Sli~no
kako i kaj odmazdata i kompozicijata vo po~etokot be{e vr{ena samo
me|u istoplemenicite, a duri podocna i me|u samite srodnici.
Vo po~etniot stadium od nejziniot razvoj isklu~ivo od voljata
na o{teteniot rod, pleme ili semejstvo zaviselo i toa dali }e se prifati
izmiruvawe so nadomest ili }e se pristapi kon odmazda. Toa e
period na tn. dobrovolna kompozicija. Ako se re{ila na takov oblik
na reakcija o{tetenata strana barala otkupnina koja {to prvobitno
se sostoela od predmeti so posebna vrednost ili namena (na primer,
oru`je), potoa vo predmeti {to slu`ele kako op{t ekvivalent vo procesot
na razmenata i najposle vo pari. Pritoa e interesno deka za
opredeleni sredini ne be{e tolku zna~ajno samoto materijano obe{tetuvawe.
So ogled na potrebata da se odr`at ve}e vospostavenite me|uplemenski
odnosi na sorabotka otkupninata ima{e simboli~no zna~ewe.
Vo ovaa smisla se naveduva primerot na nekoi severnoamerikanski
plemiwa kaj koi e obi~aj ubiecot da premine vo zaednicata na ubieniot
kade {to }e go zazeme mestoto na `rtvata: stanuva ma` na vdovicata
ili pak go usvojuvaat kako sin ili brat. 25 So toa se otstranuva
25
LÕvy-Bruhl, op. cit, str. 229.
29