KONINKLIJKE ACADEMIE VOOR OVERZEESE WETENSCHAPPEN ...

Meded. Zitt. K. Acad. Overzeese Wet.
Bull. Séanc. Acad. R. Sci. Outre-Mer
52 (2006-3): 257-275
De evacuatie uit Congo van de huurlingen van
Jean Schramme (1967-1968)*
door
Herman D ehennin**
T r e f w o o r d e n . — Schramme; Mobutu; Kayibanda; Organisatie der Afrikaanse
Eenheid; Internationaal Comité van het Rode Kruis.
S a m e n v a t t in g . — Op 5 juli 1967 lanceerden enkele honderden buitenlandse huurlingen
geleid door Jean Schramme, samen met meer dan duizend Katangese gendarmes, een
gewapende opstand tegen het leger van President Mobutu in Kisangani. Zij moesten
echter na enkele dagen de wijk nemen naar Bukavu, dat door hen veroverd werd op
9 augustus. Op dat ogenblik hadden Congolese baldadigheden op Europeanen reeds aanleiding
gegeven tot de evacuatie van meer dan duizend, meestal Belgische, vluchtelingen
naar Rwanda, en nadien naar hun land van herkomst. België werd door Zaïre ten onrechte
verdacht van betrokkenheid bij de opstand. Om verder bloedvergieten te vermijden
werd door de Organisatie der Afrikaanse Eenheid (OAE) een plan uitgewerkt voor de
evacuatie der huurlingen, onder de auspiciën van het Internationale Rode Kruis, naar
Rwanda en verder naar Europa. Het werd goedgekeurd door Schramme, Mobutu en
President Kayibanda van Rwanda. Maar toen de uitvoering ervan op zich liet wachten
gingen de Zaïrese troepen eind oktober tot een offensief over waardoor de huurlingen naar
Rwanda uitweken en er geïnterneerd werden. Mobutu eiste echter hun uitlevering, wat
door Kayibanda werd geweigerd. Dit leidde tot een breuk tussen Kinshasa en Kigali.
Slechts na lange tussenkomsten bij Mobutu gaf deze in april 1968 toe dat de evacuatie
naar de landen van herkomst kon worden aanvaard. Deze greep plaats op 23 april 1968.
De Katangese hulptroepen van Schramme waren reeds voordien onder een aanbod van
amnestie naar Congo teruggevoerd.
M o t s - c l e s . — Schramme; Mobutu; Kayibanda; Organisation de l’Unité africaine;
Comité international de la Croix-Rouge.
R e s u m e . — L’évacuation du Congo des mercenaires de Jean Schramme (1967-
1968). — Le 5 juillet 1967, quelques centaines de mercenaires européens conduits par
Jean Schramme et accompagnés d’un millier de gendarmes katangais déclenchaient une
rébellion contre l’armée du Président Mobutu à Kisangani. Après quelques jours toutefois,
ils étaient forcés de se replier en direction de Bukavu dont ils s’emparaient le 9 août.
* M ededeling voorgesteld tijdens de zitting van de Klasse voor M orele en Politieke
Wetenschappen gehouden op 17 januari 2006. Beslissing tot publiceren genomen op 9 mei 2006.
Definitieve tekst ontvangen op 11 juli 2006.
** Ere-ambassadeur.