KONINKLIJKE ACADEMIE VOOR OVERZEESE WETENSCHAPPEN ...

— 271 —
8. Spanning tussen Rwanda en Congo
In die omstandigheden nam, op verzoek van Mobutu, het Comité ad hoc van
de OAE de zaak opnieuw in handen. Een bijeenkomst ervan greep in Kinshasa
plaats op 12 november in aanwezigheid van Diallo Telli. Er werd beslist dat de
huurlingen onder de politieke verantwoordelijkheid van de OAE zouden worden
geplaatst en het Comité zich naar Rwanda zou begeven om de huurlingen te
identificeren en te ondervragen. Ook werd de eis overgenomen dat de betrokken
landen waartoe zij behoorden aan de huurlingen het verbod zouden opleggen
naar Rwanda terug te keren, en bovendien — Mobutu had hierop reeds gezinspeeld
— Congo gerechtigd was vergoed te worden voor alle schade door de
huurlingen aangericht. Indien op het eerste deel van dit verzoek kon worden
ingegaan, verklaarde België dat het geen enkele financiële verantwoordelijkheid
kon opnemen voor onderdanen die van ons geen enkele opdracht in Congo
hadden gekregen maar door de regering van dit land waren aangeworven. Ook
het Internationale Rode Kruis weigerde in elke financiële discussie tussen te
komen.
Het Comité begaf zich, samen met Diallo Telli, medio november eerst naar
Kigali en nadien naar het kamp der huurtroepen waar de buitenlandse huurlingen
werden onderhoord, en aan de Katangezen werd gevraagd of zij het aanbod van
amnestie aanvaardden. Bij dit laatste werd zware druk uitgeoefend. Sommigen
stemden in maar anderen vonden het aanbod ongeloofwaardig en vreesden voor
hun leven. Na verdere beïnvloeding en de belofte dat de amnestie door de OAE
werd gewaarborgd, gaven alle Katangezen bij gebrek aan ander uitzicht toe. Het
Internationale Rode Kruis gaf ter zake op 20 november te kennen niet aan het
vervoer van de Katangezen te kunnen deelnemen tenzij hun wilsuitingen
opnieuw zouden worden geverifieerd, zodat men zekerheid zou hebben over de
eerbiediging van hun vrijheid van beslissing, en er eventueel nog naar een asiel
gevend land kon worden uitgezien. In afwachting zou het Rode Kruis zijn humanitaire
opdracht onder de vorm van voeding en medische hulp voortzetten. Een
boodschap hieromtrent werd op 24 november aan het Comité ad hoe gericht
maar door de OAE zonder gevolg gelaten. Integendeel, eind november werd de
terugkeer naar Congo van de Katangezen, onder wie Monga, uitsluitend door de
autoriteiten van dit land op gang gebracht onder het toeziend oog der
Rwandezen. In sommige geavallen werden de Katangezen met geweld in vrachtwagens
gestoken en terug naar Congo gebracht om afgevoerd te worden naar de
Evenaarsprovincie waar niemand nog iets van hen vernomen heeft. Dit tragische
einde voltrok zich zonder enige verdere reactie van de buitenwereld.
Na de identificatie van de buitenlandse huurlingen door het OAE-Comité, die
een aantal van honderd drieëntwintig opleverde met, naast de vijfenvijftig
Belgen en achtentwintig Fransen, enkele tientallen andere buitenlanders onder
wie vooral nog enkele Italianen, Spanjaarden en Zuid-Afrikanen, werd door het
Comité besloten een Commissie van Juristen binnen zijn leden te belasten met