KONINKLIJKE ACADEMIE VOOR OVERZEESE WETENSCHAPPEN ...

— 259 —
oostelijk Congo verplaatste het zwaartepunt zich in augustus geleidelijk naar
Bukavu, in Kivu, waaruit de opstandelingen begin november door het Nationale
Congolese Leger (ANC) werden verdreven. De kwestie kreeg een acute
internationale dimensie toen de rebellen geïnterneerd werden in het naburige
Rwanda. Na een aanslepend conflict tussen Rwanda en Congo omtrent hun lot,
kon, dankzij buitenlandse bemiddeling, hun evacuatie naar hun land van oorsprong
in april 1968 vanuit Kigali worden ondernomen.
Dit drama heeft zich afgespeeld binnen een gespannen kader waarin dikwijls
tegenstrijdige factoren een rol hebben gespeeld. Enerzijds was er sedert november
1965 bij het aantreden van President Mobutu een merkbare verslechtering in
de relaties tussen België en Congo ingetreden. Onze belangen in dit land werden
gaandeweg meer en meer benadeeld door eenzijdige Congolese maatregelen. Ten
onrechte werden wij nog verdacht van neokoloniale ambities en verdoken sympathieën
voor de aan de dijk gezette Premier Tshombe, en dus onrechtstreeks
ook voor de in het land nog aanwezige Europese huurlingen. Deze waren door
Tshombe aangeworven en door Mobutu overgenomen om linkse rebellen te
kunnen bestrijden.
Anderzijds waren de betrekkingen tussen België en Rwanda voorbeeldig te
noemen, vooral ingevolge de steun van ons land voor het ontvoogdingsproces
der Hutus en de omvangrijke ontwikkelingshulp die wij aan het Huturegime
daarna zijn gaan bieden.
Een derde, niet te veronachtzamen element bij het beoordelen van de besproken
problematiek is, volgens mij, te zoeken in de geslotenheid van de Rwandese
volksaard die kan leiden tot vormen van wantrouwen die zowel op interne als op
buitenlandse betrekkingen een weerslag kunnen hebben. Noch voormalig koloniaal
heerser België noch het grote en mentaal verschillende buurland Congo konden,
in mijn ogen, in bepaalde omstandigheden aan een zekere vorm van argwaan
ontsnappen. Ook Burundi werd wegens zijn Tutsiregime met een zekere achterdocht
bejegend. In mijn omgang met de Rwandese gezagsdragers moest ik als
Belgisch Ambassadeur met al deze gevoeligheden ten zeerste rekening houden.
Bij wijze van voorbeeld van het delicate karakter van de driehoeksverhouding tussen
België, Rwanda en Congo kan ik aanhalen dat in Congo verblijvende Belgen
in Rwanda niet altijd graag geziene gasten waren omdat sommigen onder hen nog
van een koloniale mentaliteit verdacht werden. Daarom waren de coöperanten die
in Congo verbleven hadden in Rwanda niet welkom en werden zij er voor her-
aanstelling geweerd. De meeste Belgische hulpverleners waren dus nieuwkomers
uit het moederland of aanvaardbaar geachte landgenoten die hun sympathie
hadden betuigd voor het ontvoogdingsproces der Hutus.
Een andere factor die bij de ontknoping van het huurlingendrama een rol heeft
gespeeld was de aanwezigheid binnen de Rwandese strijdkrachten van circa
vijfentwintig door ons bezoldigde Belgische militaire coöperanten die er een uitgebreide
operationele rol speelden, en daarom voor onze veiligheid zeer nuttig
waren. Onze militairen bekleedden inderdaad sleutelposities als bevelhebber der