mededelingen der zittingen bulletin des seances - Royal Academy ...

— 164 —
„De universiteit staat nu totaal los van de ontwikkelingsproblematiek van het
land. Wetenschap herleidt zich hier al te vaak tot een ontworteld en esthetiserend
wetenschappelijk discours dat ‘daar ergens hoog’ zweeft, zonder daadwerkelijk
gevolg of praktisch effect. Vele jongeren zetten er alles op om in die
universitaire sfeer te belanden als springplank naar sociale en politieke promotie,
doch zonder hun diploma of wetenschappelijke kennis en kunde nadien
echt in te zetten voor een wetenschappelijke ascese, een rechtvaardige gemeenschapsontwikkeling
of een zorg voor de levensbronnen van morgen”.
Menige universiteit in Zuid-Saharisch Afrika functioneert als een imaginair
ideaal zonder kritische inzet voor de concrete en grauwe maatschappelijke
realiteit. Ze blijft een lokroep voor vele jongeren binnen een modernistische,
fantasmatische en hiërarchische tegenstelling tussen school en traditie, kennen
en geloven, intellectuele en handenarbeid, formele educatie en lichtgelovige
ongeletterdheid, het moderne leven en een ten dode opgeschreven achterlijkheid
van de traditie en het rurale. Het (universitaire) diploma is een einddoel : het
wordt aangezien als de toegang tot de nieuwe en prestigieuze orde van de
moderniteit, als een directe en zichzelf legitimerende bron van moderne macht
en verrijking. Dergelijke sociale loskoppeling ten overstaan van het concrete
leven aan de basis en de schrijnende maatschappelijke noden kenmerkt ook
het politieke bedrijf en in feite de meerderheid van de zogenaamde geaccul-
tureerde mannen in het publieke domein : het politieke en intellectuele bestel
is voornamelijk een verhullend discours. Tot 20 % of meer van de gediplomeerden,
voornamelijk uit de menswetenschappen, vinden geen job : hun doelloze
rondhangen in de stad, of hun zelfverdoving door plaatselijk gedistilleerde
alcohol of henneppijp laat vermoeden hoezeer ze zonder project of inbreng
deelnemen aan een zogenaamde modernisering zonder duidelijke bakens of
werkbare projecten, in een alsmaar toenemende anomie van het collectieve
bestel (Politique africaine 1993).
Universitaire beleidsverantwoordelijken zuchten onder de huidige en nooit
geziene crisis die de bankroete, afgetakelde, stuurloze en gedemoraliseerde
universiteiten in een ware patstelling zetten. Het verleden biedt geen modellen
meer. De oude opvatting omtrent universitaire samenwerking met hoogbetaald
personeel uit het Noorden lijkt thans voorbijgestreefd : er is voldoende eigen
personeel en vooral de fierheid zelf te willen beslissen over de coöperatie. Doch
geen enkele internationale instelling komt nog over de brug met aanzienlijke
fondsen voor de bankroete universiteiten : de politieke hand in het bestuur,
dat transparentie en voorspelbaarheid schuwt, wekt bij de donor geen vertrouwen
in een goed beheer. En de vernieuwing van de academische staff
wordt over enkele jaren een hoofdprobleem. Velen van hen die sinds 1980
in het buitenland een doctoraat hebben behaald zijn niet in het land of in
de universitaire rangen teruggekeerd. Ze vinden elders een beter betaalde baan.
Een nieuwe generatie van jonge vorsers dient zich amper aan. Daar waar
een universitaire instelling of afdeling behoorlijk functioneert, staat deze zeer