mededelingen der zittingen bulletin des seances - Royal Academy ...

— 169 —
„donkere continent” : ze beogen namelijk een uitwissing of verblanking van
het collectieve geheugen, het verleden, de rurale afkomst, de moedertaal, de
oorspronkelijke cultuur, het traditionele wereldbeeld, de vroegere of „primitieve”
leefwijze en opvoeding, alsook de familiale en „tribale” solidariteits-
banden. Reproduceert de universiteit naar westers model dan niet de verhouding
van onderwerping tussen Europa en Afrika, of Europa en de Oriënt, volgens
het model van de seksistische scopofilie, namelijk de overmaat aan drang en
lust van de onderzoekende mannelijke blik die de Ander tot object van zijn
voorstellingen maakt en koestert?
Het radicale ecologische en feministische denken van vandaag keert echter
de relatie om tussen zelf en Ander, vroeger en nu, culturele en economische
waarden, solidariteit en schaarste, verbondenheid en behoefte, gemeenschap
en centraliserende bureaucratie. Sinds de jaren tachtig is het moderne, burgerlijke
beschavings- of seculariseringsproject, waarbinnen de universitaire wetenschap
een hoge vlucht heeft genomen, aan het tanen. Psychoanalytische,
feministische en postmoderne stromingen in de menswetenschappen en in het
publieke debat, met bovendien een sterke aanhang in de allochtone of subalterne
groepen in het Noorden, ondergraven deels het westerse lineaire of
Prometheaanse vooruitgangsdenken en veroordelen de bronnen en uitwassen
van geweld in die beschavingsopzet, die al te eenzijdig gericht is op de schaarste-
logica, de maakbare Vooruitgang en de zelfontplooiing van het rationele soevereine
Subject (Bhabha 1994, B ourdieu et al. 1993, F la x 1990, M ies &
Shiva 1993). Het modernistische denken draagt bij tot een hiërarchische
Noord-Zuid dichotomisering en een gewelddadige polarisering van de wereldscène
en van de dominante en subalterne groepen. Het Reformisme dat nog
nawerkt stuwt de burger om voor het oog van de rede te streven naar een
drifthuishouding in eigen beheer. Als nergens anders ter wereld positioneren
voornamelijk de erfenissen van de Hebreeuwse (met een demiurgische aandacht
voor orde, gebrek en herstel) en de hellenistische (op scheiding, taxonomie,
rede en Prometheaanse zelfontvoogding gerichte) tradities, het begrip cultuur
kwalitatief boven (of als heerser of domesticator van) de natuur, de man boven
de vrouw, de blanke boven de kleurling, de rede boven de emotie, psyche
boven soma, de objectiviteit boven de subjectiviteit.
Vanuit deze achtergronden stelt de moderne wetenschap ook de meetbare
causaliteit boven het onbepaalbare spel van energie en krachten, behoefte
boven begeerte, beschaafd boven primitief, profijt en techno-wetenschappelijke
logica boven de menselijke waarde en het gemeenschappelijke goed, de economie
boven de ecologie, de economische wetmatigheden en de bewapeningswedloop
boven de basale Ethische Orde en de Fundamentele Rechten van
de Mens. Aldus staan ook de geïnstitutionaliseerde arbeid boven de werken
marktloze, de werktijd boven de vrije tijd, alsook rechten, competentie
en wedijver boven vrijgevigheid, welwillendheid en lotsverbondenheid. Feministische
auteurs erkennen hierin een machts- en gezagsstrijd ten voordele van