mededelingen der zittingen bulletin des seances - Royal Academy ...

— no­
de eindeloze competitiviteitscultus en de aangeboden „hulp” : in zijn behoefte
tot onderwerping en beheersing zoekt de man om via representatie en meetbare
of mechaniseerbare manipulatie de werkelijkheid, de geestdrift, de scheppende
en regeneratieve krachten te domesticeren tot iets maakbaars volgens de
maatstaven van de (mannelijke, beheersdriftige) waarneming. Die opzet maakt
intermenselijke en ecologische lotsverbondenheid en het heterogene, andere,
onherleidbare, onbestemde, onbepaalde en scheppende ondergeschikt aan de
maakbaarheid en eenheid, dit is aan de homogene, waarneembare, meetbare,
leesbare, bepaalbare en manipuleerbare orde, namelijk de orde van de Verlichting,
de taligheid en conceptualisering, de planmatigheid, de ingenieur.
Diversiteit en complexiteit, inzicht en betekenis, alsook de volkse zelfredzaamheid
worden betutteld als „bricolage en informele sector”, en worden ondergeschikt
gemaakt aan meetbare en verifieerbare plannen en expertise, dit is,
aan rationele kennis en instrumentele functionaliteit.
Geletterdheid en de modern-wetenschappelijke visie
Er rest ons de netelige vraag of grote delen van Zwart-Afrika met hun
van oudsher orale traditie of schriftloze culturen — althans buiten de islamitische
en amharische invloedssferen — niet af te rekenen hebben met een
fundamentele culturele handicap om te kunnen inspelen op de mondialisering
van een geletterde wetenschappelijke cultuur en informatica? Beschikken die
delen van Zuid-Saharisch Afrika wel over de epistemologische ‘technè’ eigen
aan het alfabetische schrift en over de daarbij horende denkprocessen en
mentale dispositie of habitus die een werkbare integratie van de moderne
wetenschapsbeoefening bemiddelen? Zijn de bantoeculturen wel ingesteld op
een kritisch-visuele blootlegging en codificatie van de werkelijkheid, alsook
op een planmatige of vooruitziende ordening kenmerkend voor onderwijs,
informatie, productie, beleid en moderne bureaucratische staat? Zijn dergelijke
epistemologie, vooruitziende ordening en zin voor de planmatige en progressieve
integratie in steeds omvattender gehelen niet fundamenteel bevorderd en
bemiddeld door het lineaire schrift en de evolutieve systematiek van de tekst,
alsook door de waarnemingstechniek en afstandscheppende beeldvorming die
het schrift toelaat? Wellicht heeft het dankzij de boekdrukkunst wijdverspreide
alfabetische schrift en de drifthuishoudkunde in eigen beheer voor het oog
van de Ander (E lias 1969) ertoe bijgedragen om bij het westerse individu
de ondervragende blik aan te scherpen en hem aldus meer greep te geven
op een kritische kennisverwerving volgens eigen belangstelling of invalshoek
(D evisch 1993). Is dergelijke objectiverende blik, die een afstandscheppende,
kritische en sterk relativerende bevraging stimuleert en de zelfdiscipline bevordert
van het individu als auteur van zijn eigen toekomst, wel onlosmakelijk
verbonden met het lineaire schrift? Zijn daarom ook de moderne wetenschap