mededelingen der zittingen bulletin des seances - Royal Academy ...

— 166 —
tribunaal wens ik hier niet op te zetten. Zonder een uitsluitend victimiserend
portret te willen voorhouden, is het niettemin mijn stelling dat het probleem
ook fundamenteel te maken heeft met het universitaire project van koloniale
of blanke oorsprong dat nog helemaal niet verankerd is in de lokale culturen
en capaciteiten, noch in een toekomstscheppende horizon en ideaal. Ik wil
me afvragen of het wetenschappelijke en universitaire bedrijf ingeplant in Zuid-
Saharisch Afrika niet in belangrijke mate cultuurgebonden of westers is,
enerzijds, en of het anderzijds in zijn (post)koloniale opzet ook niet de kiemen
in zich draagt van teloorgang, eens losgekoppeld van de westerse kaders en
omkadering. Anders gesteld, hoezeer zijn het reformisme, de essentialistische
benadering van kennis en waarheid, het homogeneïserende ingenieursideaal
en de consumptie-georiënteerde waarden in de westerse universitaire opzet
(F la x 1990) niet mede de bron van zijn eigen amputatie en, bij de overplanting
in de Zwart-Afrikaanse beschavingen, van zijn uiteindelijke uitholling of verlamming?
De moderniteits- en rationaliteitsopzet :
een ontredderend en geamputeerd beschavingsproject
In zijn gezaghebbende boeken L ’odeur du Père (1982) en The Invention
o f Africa (1988) brengt Valentin Mudimbe een fundamentele kritiek op de
culturele en intellectuele verblanking van de Zwarte elite. Deze kritiek was
oorspronkelijk geuit in de négritude beweging door schrijvers, geschied- en
letterkundigen en sociologen. Achteraf gezien blijkt het, althans voor de Belgische
beschavingsopzet in de kolonie, hoezeer die als een uitloper fungeerde
van de Belgische volkswijken en van voornamelijk het (Vlaamse) platteland,
een opzet die gaandeweg onderworpen werd aan het reformisme, inclusief
de economische en technische ontwikkeling, administratie, algehele schoolplicht,
publieke en preventieve gezondheidszorg, hygiëne en medicalisering (Van
H aver 1995). Het is mijn stelling dat door de Andere — ter hoogte van onze
uiterste rurale of voorstedelijke grenzen tot in de Tropen — te koloniseren
en te ontwikkelen, we onze maatschappelijke, religieuze, civilisationele en
persoonlijke onzekerheid en groeikoorts uitvoerden. We exploreerden, in de
spiegel van de Ander, de groeikansen van ons nieuwe zelf-in-de-maak. Met
B arker, H ulm e & Iversen (1994), Corbin 1989, D irk s (1992), N ederveen
P ieterse (1990) en Thom as (1994) kunnen we stellen dat onze beeldvorming
omtrent het achterlijke Dark Continent (S ta n ley 1878) dienst deed als een
omgekeerd of negatief spiegelbeeld van de waarden die het zich moderniserende
en verstedelijkende Europa nastreefde. Die beeldvorming reveleerde dus meer
over de westerse mens en zijn wensdromen dan over Afrika. Als een schaduwbeeld
voor de idealen van de Verlichting en het elitistische Reformisme van de
eerste helft van deze eeuw voedde de primitiviserende kijk op Afrika Europa’s