mededelingen der zittingen bulletin des seances - Royal Academy ...

— 171 -
en het technocratische ondernemerschap slechts met succes overdraagbaar in
bantoe-Afrika mits dezelfde langdurige, alomvattende culturele conditionering?
In de orale bantoeculturen, buiten de islamitische invloedssfeer, vindt men
omzeggens geen belangrijke voorlopers of steunpunten voor de modern wetenschappelijke
benadering of epistemologie en wereldvisie. In die orale culturen
echter beogen de mannen voornamelijk en gaandeweg een consensuele betekenis
of zin (in een dialoog of een palaver) te scheppen ; de zogenaamde
feitelijke objectiviteit wordt er wel niet ontkend, doch vaak als irrelevant
aangezien in het sociale veld in constante beweging. De opzet is het situationele
(re)genereren van een leefwereld, eerder dan een objectief registreren of representeren
en doorzien van feiten en hun verbanden. Het palaver zoekt de
bron van gemeenschapszin en geestdrift aan te boren, eerder dan een pragmatisch
te beheersen sociale ordehandhaving of verandering na te streven.
Bijeenkomsten in familie of gemeenschap en onder ouderen zetten vaak een
euchronisch, esthetiserend, consensueel en passioneel spel op van ritme, vertoon
van solidariteit en uitwisseling van tekens en krachten, en dit om de
samenhang te herknopen of te beïnvloeden tussen mensen en werelden. Hun
aandacht is veel minder gericht op het objectiverend analyseren en planifiëren
van een wereld van grijpbare en duidbare factoren binnen een haalbaar project
of een feitelijke en pragmatische orde. Bantoe ouderen aanzien en bespelen
de wereld als drama, als een aan de gang zijnd gebeuren doorkruist met
intenties en krachten vanwege levenden en overledenen.
Volgens menige bantoecultuur wordt de werkelijkheid wezenlijk gedragen
door allerlei cycli van generativiteit doorheen destructiviteit, m.n. van verrotting,
gisting, of van kiemen, groei, metamorfose. Het is telkens een proces dat zich
van binnenuit — echter niet vanuit een sturend subject of een emancipatorisch
project maar vanuit een schoot, een bron — ontplooit bij de gratie van een
complexe vertakking en een eindeloze terugkoppeling van concrete krachten
en betekenissen. Wanorde en orde, verwording en groei zijn onlosmakelijk
en niet-hiërarchisch met mekaar vervlochten, en vormen verwante basisdy-
namieken, in resonantie, in lichaam, groep en wereld. Zoals er geen schrift
is in die bantoeculturen, wordt de werkelijkheid (en het samenspel tussen
individu, groep en wereld) ook niet benaderd alsof het een open boek is,
of een (te objectiveren) script inhoudt, of een interne historische of evolutieve
dynamiek kent naar een groei, toekomstig eindpunt of ontknoping toe. De
(sociale) werkelijkheid wordt echter holistisch gezien in termen van weven,
vloed, ritme, balans, grensbehoud en -overschrijding, consonantie of solidariteit,
verdwijning en groei in een nooit-aflatende cyclische afwisseling van maancycli,
seizoenen en generaties.
Bovendien heeft het probleem van uitholling van de universitaire opzet in
Zuid-Saharisch Afrika ook te maken met de geringe bekendheid aldaar die
het staats- en universitaire bestel heeft met een bureaucratische bestuursvorm,
een financieel beleid en een werkzame bestuursethiek die de economische