mededelingen der zittingen bulletin des seances - Royal Academy ...

— 173 —
Is het in het Zwart-Afrika van vandaag werkelijk een Sisyfus-onderneming
om nu nog een cultuur-specifieke en maatschappelijke verankering van het
onderwijs en de wetenschappen na te streven? Is Zuid-Saharisch Afrika
gedoemd om slechts een passieve ontvanger van wetenschappelijke tradities
te blijven, of is zij geroepen en in staat de moderniteit onderliggend aan het
universitaire bedrijf te domesticeren en door eigen inbreng te verrijken en
te hertalen zonder dat de eigen culturen er zelf door worden overmeesterd?
Ligt deze gedeeltelijke verinheemsing voornamelijk van de invalshoeken,
interessevelden en organisatie en toepassing van het universitaire onderwijs
en onderzoek niet in de lijn van recente opties en aanbevelingen van U nesco
(1987)? En is een culturele verworteling of verinheemsing van het universitaire
bestel, in interactie met multiculturaliteit, universaliteit en globalisering,
niet een onontkoombare opgave om als leidinggevende intellectuele en culturele
instelling te kunnen overleven? Inderdaad, de jongere generatie stelt zich
minder mimetisch op ten overstaan van de westerse moderniteit, doch domesticeert
die via ironie of bricolage om de brokstukken van de „gebroken spiegels”
van de moderniteit te integreren in een eigen sociale of symbolische logica
(D evisch 1995a). En van hun kant waken Afrikaanse groepen in het Noorden
over een correctere beeldvorming omtrent Afrika (M ackey 1995).
Naar derden toe definieert een groeiend aantal jongeren in Zuid-Saharisch
Afrika zich niet meer op de eerste plaats vanuit het zelfbeeld van gebrek
of van victimisering dat hen door het Noorden wordt voorgehouden : sommigen
pogen eigenheid en weerbaarheid te putten zowel uit hun eigen wortels,
verleden en culturele ontvoogdingsstrijd, als uit een eigenhandige heruitvinding
zowel van kapitalisme als van staatsinstellingen (Geschiere & Konings 1993,
Guyer 1995). Dit begin van etnoculturele herontdekking en pluraliteit, alsook
van verdorpelijking van de stad (D evisch 1995a), biedt enig weerwerk
tegen de schrijnende achteruitstelling van Zwart-Afrika binnen de economische
mondialisering, of ook tegen haar portrettering als probleem of slachtoffer.
Op de wereldscène ontvoogden bepaalde groepen in Zwart-Afrika, zowel door
kunst als door een eigensoortig kapitalisme (D e Boeck 1996, Warnier 1993),
zich hierbij van een houding van mimetisme of echo tot die van een tegen-
antwoord.
Is cultuur als praktijk van betekenisgeving, authenticiteit en zelfwaarde, voor
vele gekoloniseerde en/ of verpauperde groepen immers niet hun meest intieme
bron van weerbaarheid, verzet en zelfrespect (zoniet van fundamentalistische
terugplooiing) tegen het privatieve portret dat hen wordt opgedrongen? De
recours à l ’authenticité, maar ook bewegingen zoals de négritude beweging
en de Coalition fo r the Truth about Africa (M ackey 1995), en paradoxaal
ook de pidginisering van taal en letterkunde, beogen een dekolonisatie van
politiek, kennis en kunst in Zwart-Afrika. Door omzeggens dagelijks de Franse
of Engelse taal met stijlveranderingen of woordcreaties te verrijken of te kanni-
baliseren, zoals sommigen het stellen, krijgt het volk op imaginaire wijze greep