mededelingen der zittingen bulletin des seances - Royal Academy ...

- 172 —
draagkracht van postkoloniaal Zuid-Saharisch Afrika, alsook de traditionele
consensuele besluitvorming ver overstijgen ( V a n s i n a 1 9 8 8 , 1 9 9 4 ).
Verinheemsing, tweerichtingsverkeer
en een toekomstscheppende waardenhorizon
Hoe kan het universitaire project positiever aansluiten bij, of ontluiken uit de
diepere logica en groeikrachten van de betreffende Afrikaanse culturen en
maatschappelijke weefsels? Kan wetenschap, zolang ze zich — in haar epistemologie,
onderzoeksthema’s en toepassingen — niet verwortelt in de culturele
dynamiek, het institutionele en sociale weefsel, alsook de ethische betrachtingen,
wel ontvoogdend zijn voor de gemeenschap die, vandaag althans in de voorstedelijke
wijken, in een dagelijkse overlevingsstrijd is gewikkeld? Welke sociale,
culturele en ethische bronnen dienen aangeboord opdat het wetenschappelijke
kennisproject zou bijdragen tot de ontvoogding van het volk en de ontplooiing
van de lokale levensbronnen? Hoe kan men voorkomen dat wetenschap en
universitair onderricht verder worden uitgehold en herleid tot een zichzelf
legitimerende bron van moderne macht, machtsmisbruik of discriminerende
verrijking via politieke macht, internationale ontwikkelingssamenwerking en
consultancies in dienst van enge groepsbelangen? Hoe kan men voorkomen
dat het universitaire bestel niet afhankelijk blijft ten overstaan van buitenlandse
sponsoring (D raism a 1 9 8 7 , Huynh C ao T ri et al. 1 9 8 4 , S ifu n a 1 9 9 0 ,
V achon 1 9 8 8 )? Is, in de huidige eindfase van de postkolonie, voor de Afrikaanse
intellectuele elite het moment aangebroken om ook in het eigen
culturele en sociaal-organisatorische erfgoed innovatieve kennisbronnen en een
authentieke wetenschappelijke slagkracht aan te boren? Kan endogenisering
leiden tot een zekere verrijking van wetenschappelijke paradigmata en het
verwortelen van de exogene universiteit in de lokale culturele en maatschappelijke
logica en dynamieken?
Enkele universiteiten in Nigeria en Ghana die gevochten hebben voor
academische vrijheid en/of verankerd zijn in de eeuwenoude islamitische
invloedssfeer aldaar, of ook nog de Universiteit van Addis-Ababa die in voeling
is met de meer dan tweeduizend jaar oude amharische schriftcultuur, kunnen
hierbij inspiratie bieden. Wellicht is een proeve nu tot articulatie tussen inheemse
dynamieken en moderniteit, of beter gezegd tussen sociale en culturele
dieptestructuren en postkoloniale instellingen, in vele gevallen een achterhoedegevecht.
Die articulatie had wellicht een halve eeuw geleden of vroeger moeten
aanvangen, en met name van bij de uitbouw van het onderwijsnet en de
universiteiten, zowel in het beheer als in het profiel van de onderwijsinstelling,
de (hoog)leraar, de onderwijsmethode, de vakken ; ze had van toen af in
voeling kunnen leven met de creatieve en kritische polen in de samenleving.
Kolonialisme, echter, schuwt per definitie dergelijke openheid.