19.01.2014 Views

fwjefodjbmpcjt!lbufhpsjb! twbovs!fobTj

fwjefodjbmpcjt!lbufhpsjb! twbovs!fobTj

fwjefodjbmpcjt!lbufhpsjb! twbovs!fobTj

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

tyvelebaSi gadamowmebam aCvena, rom dRes am nawilaks balszemoelebi<br />

balsqvemourad Tvlian, amasTan umravlesobam<br />

misi mniSvnelobac ar icis; axali Taobis ramdenime lenjerelma<br />

daadastura am sityvis arseboba TavianT kilokavSi<br />

(Tumca Tavad ar xmaroben), oRond CvenTvis cnobili (`vai-<br />

Tu~) semantikiT; am sityvis `miTumetes~ mniSvnelobiT gamoyeneba<br />

maTTvisac gaugebari aRmoCnda. Sesabamisad, aRniSnuli<br />

semantika meoreuli unda iyos da araa gamoricxuli,<br />

mTqmelis metyvelebis specifikas ukavSirdebodes.<br />

balsqvemour dialeqtSi am nawilaks mxolod maSin<br />

gamoiyenebs mTqmeli, Tu varaudi misTvis arasasurvel movlenas<br />

exeba (bz. níTaæ nawilakis sapirispirod):<br />

serTxi misрs zeq deS ogæeri! _ `vaiTu wels SeSa<br />

ar gveyos (`gveyofa~)~;<br />

serTxi befSs CæрTuJniæ i klрsTe J’рxgæОрniæ _<br />

`vaiTu bavSvs daeZina (`daeZineboda iqneba~) da skolaSi daagvianda<br />

(`daagvindeboda iqneba~)~;<br />

aRniSnuli nawilaki mxolod inferenciuli awmyos,<br />

svanuri specifikuri (ZiriTadpreverbiani) myofadisa da pirobiTis<br />

formebs iguebs; misi CarTva im mwkrivebTan erTad,<br />

romlebSic kategoriulobis xarisxi maRalia, stiluri<br />

xarvezis safuZvelia; arasworia: befS{æ} serTxi Cuimcxрni<br />

(qarTuliseburi, kategoriuli myofadi) _ `bavSvi vaiTu gacivdeba~;<br />

sworia: befS{æ} serTxi Cuрdmacxni (sakuTriv<br />

svanuri, ZiriTadpreverbiani inferenciuli myofadi) = `bav-<br />

Svi vaiTu gacivdes (`gacivdeba iqneba~).<br />

saanalizo nawilakis etimologia ucnobia, Tumca vvaraudobT,<br />

rom aq nawilakTa kombinaciasTan unda gvqondes<br />

saqme; a. oniani svanurSi -xi elements zmnizedis erT-erT<br />

mawarmoeblad Tvlis: eC-xi `ufro iqiT~, am-xi `ufro aqeT~,<br />

Ji-xi `ufro zeviT~ (oniani 1998: 278); es nawilaki TiTqos<br />

odnaobiTobas aniWebs im sityvas, romelsac erwymis.Aase magaliTad,<br />

aTxe-xi `am bolo dros, axlaxan~, magram iSvia-<br />

Tad zmnis uaryofiT formasTanac gvxvdeba da `TiTqmis~<br />

niuanss hmatebs mas (rac, faqtobrivad, igivea); zmnizedaSi<br />

monawileobis formiTa da funqciiTac -xi elementi -viT<br />

Tandebuls uaxlovdeba (im semantikis gaTvaliswinebiT,<br />

romelsac qarTulSi `zeviT~ zmnizedis komponentTa kombinacia<br />

iZleva): `ze~ + `viT~ _ Ji + xi, `qve + viT~ _ Cu-xi...<br />

demeg-xi mizna _ `TiTqmis ar wavsulvar~;<br />

Cuxi anqрx _ `odav qvemoT Camoiwia~ = `CamoiwiasaviT~<br />

(odnaobis da ara “TiTqos” gagebiT);<br />

ase rom, msgavs konteqstSi saanalizo nawilakis (-xi)<br />

funqcia kategoriulobis xarisxis Semcireba unda iyos;<br />

leqsemis pirveli nawili ki, SesaZloa, ser (`kidev~; `meti~;<br />

`ukve~) leqsemasTan iyos kavSirSi. is, rom saboloo saxiT<br />

rTul nawilaks (serTxi) arc erTi Semadgeneli nawilis<br />

mniSvneloba ara aqvs, Cveulebrivi movlenaa; Sdr. Zv. qarT.<br />

monacemebi:Q<br />

Ra-me-Tu _ `iqneb~, `egeb~: `mibrZane da ...salbuni da wamali<br />

dagdva, raОTa, he, Ra-me-Tu ganikurno~ (iakob curtaveli,<br />

`SuSanikis wameba~);<br />

Turme: `cxadia, es sityva warmoadgens kavSir-nawilakebis<br />

SeerTebas: Tu-re>*Tu-re-me>Turme, ise, rom arc erTi<br />

maTganis mniSvneloba mas ara aqvs~ (qavTaraZe 1956: 178-180).<br />

a. arabulis azriT, `Tu-re~ ori nawilakis SeerTebas<br />

warmoadgens (romelic istoriulad kidev garTulda -me nawilakiT)<br />

saidanac `Tu~ ZiriTadi mniSvnelobis matarebelia;<br />

mkvlevars am daskvnis safuZvels aZlevs mTis dialeqtebis<br />

monacemebi, sadac `Ture~-s funqciur ekvivalentad<br />

dasturdeba nawilaki `Tu~; aseve Zvel da Tanamedrove qar-<br />

TulSi mis mier dadasturebuli saTanado magaliTebi (arabuli<br />

1984: 145).<br />

elementTa kombinacias warmoadgenen ganusazRvrelobiTi<br />

nacvalsaxelebi Tu zmnizedebic: `raRac~, `viRac~,<br />

`rame~, `vinme~, `sadme~ da sxv.<br />

214<br />

215

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!