Belgisch global change onderzoek 1990-2002 - Federaal ...

16
hoogte (km)
druk (millibar)
peilballon
Kader 3: De atmosfeer, opbouw en samenstelling
ruimteveer
(laagste baan: 185 km)
meteoriet
altocumulus
IONOSFEER
THERMOSFEER
MESOSFEER
STRATOSFEER
TROPOSFEER
De atmosfeer is uit verschillende lagen
opgebouwd, die door het temperatuurverloop
worden gekarakteriseerd in functie van
de hoogte. In het onderste deel van
de atmosfeer (de troposfeer) neemt de
temperatuur geleidelijk af met de stijgende
hoogte. Op ongeveer 10 km hoogte keert
het temperatuursverloop om en wordt het
geleidelijk aan warmer bij stijgende hoogte.
Deze laag (de stratosfeer) loopt van
ongeveer 10 tot 50 km hoogte. Tussen
50 tot 100 km hoogte bevindt zich de
mesosfeer waar de temperatuur opnieuw
daalt om dan uiteindelijk in de thermosfeer
terug in een stijging om te slaan.
De atmosfeer is in hoofdzaak uit stikstof (N 2 ,
78%) en zuurstof (O 2 , 21%) samengesteld.
Daarnaast bevat ze nog een waaier aan
Ozon is een gas dat uit drie zuurstofatomen
bestaat en door de chemische formule O 3
wordt voorgesteld. In de atmosfeer op aarde
komt het op twee plaatsen voor: 90% in de
stratosfeer en 10% in de troposfeer.
Ozon heeft twee gezichten. In de stratosfeer
vormt het ozon de ‘ozonlaag’. Hier zijn de
ozonmoleculen het ‘beschermende gezicht’
van ozon, want ze absorberen het grootste
gedeelte van de ultraviolette stralen van
de zon die schadelijk zijn voor het leven
zonnestralen
reflectie
absorptie
reflectie
absorptie
reflectie
absorptie
reflectie
bodemabsorptie
(50%)
Kader 4: Ozon, de janusmolecuul
UV straling
temperatuur (°C)
Ozonlaag (O 3 )
minder voorkomende gassen.
Hoewel deze in kwantiteit minder
belangrijk zijn, oefenen ze toch
een belangrijke invloed op het
klimaat en op het wegfilteren van
schadelijke zonnestralen uit. De
twee gassen die vandaag het meest
in de belangstelling staan, zijn
koolstofdioxide (CO 2 ) en ozon (O 3 ).
De eerste heeft een concentratie van
0,04% in de atmosfeer, terwijl ozon
in de stratosfeer in een concentratie
van 0,0003% - 3 ozondeeltjes per
miljoen luchtdeeltjes - bestaat. Naast gassen
komen er ook minuscule vloeistofdruppeltjes
en vaste deeltjes voor, de aërosolen. Deze
hebben een diameter vanaf 1 nanometer (nm)
tot meer dan 10 micrometer (µm), dat is van
een miljoenste van een millimeter tot een
honderdste van een millimeter.
Stikstof
~78%
Zuurstof
~21%
Helium, Neon
Krypton, Xenon
Argon
Koolstofdioxide
~0.04%
Ozon
Waterdamp
Methaan
Waterstof
Lachgas
Andere
(R. Zander, ULg-GIRPAS).
op aarde.
Ozonmoleculen hebben echter zelf een
sterk oxiderende werking en zijn daarom ook
schadelijk voor levende wezens. Daarom is
het beter dat ze zich ver van de mens (in de
stratosfeer bijvoorbeeld) in plaats van in zijn
onmiddellijke nabijheid bevinden. Het is in
dit opzicht dat ozon aan het aardoppervlak
(in de troposfeer) het ‘schadelijke gezicht’
van het gas vormt.