Belgisch global change onderzoek 1990-2002 - Federaal ...

20
in de katalytische cyclus die ozon afbreekt
terechtkomen.
De complexe keten van reacties verklaart
meteen enkele opmerkelijke feiten:
3 Waarom het ozongat boven de zuid-
pool zich steeds tijdens de lokale
lente voordoet. De donkere en koude
winterperiode is nodig opdat de
‘inactieve’ chloorreservoirs tot het
‘actieve’ chloorgas zouden worden
omgezet. Pas als de zon in de lente
weer boven de polaire horizon
verschijnt, valt het chloorgas uiteen
in chlooratomen die de ozonlaag
aantasten.
3 Waarom het in de atmosfeer brengen
van stikstofverbindingen, naast een
mogelijke rechtstreekse impact op de
ozonlaag, ook een onrechtstreekse
negatieve invloed heeft. Deze
verbindingen worden immers tijdelijk
in de polaire stratosferische wolken
(PSW) opgenomen en kunnen de
reactieve chlooroxides (ClO x ) niet
meer wegvangen.
Sommige heterogene chemische processen
kunnen ook plaatsvinden op aërosolen
die bijvoorbeeld door sommige hevige
vulkaanuitbarstingen in de stratosfeer zijn
terechtgekomen.
Polaire vortex
Ook de aanwezigheid van de zogenaamde
polaire vortex is belangrijk voor de
ozonafbraakprocessen in de polaire
stratosfeer. Dit is een bijzonder
circulatiepatroon van winden in de stratosfeer
dat zich tijdens de lokale winter boven de
polen manifesteert. In het algemeen is deze
sterker boven de zuidpool dan boven de
noordpool. De polaire vortex voorkomt dat
de lucht in de stratosfeer boven de polen zich
mengt met de lucht afkomstig uit de regio’s
van de middenbreedtegraden, wat leidt tot
een temperatuursverlaging. Daardoor kan de
lokale stratosfeer worden beschouwd als een
afgesloten reactievat waarbinnen het volledige
ozonvernietigingsproces op een zeer efficiënte
manier gebeurt. Variaties in de grootte en
diepte van het ozongat zijn het resultaat van
de jaarlijkse temperatuurschommelingen en
de intensiteit en duur van de polaire vortex.
Complex systeem
De voorgestelde katalytische chloorcyclus is
slechts het tipje van de gehele chemie van
het stratosferische ozon. Deze vindt plaats in
een complexe context van tal van belangrijke
factoren: de zonneactiviteit, de aanwezigheid
van wolken en aërosolen, de activiteit van
andere gassen en de uitwisseling van lucht
tussen de stratosfeer en de troposfeer.
Bovendien doet de impact van atmosferische
veranderingen zich op talrijke gebieden
gevoelen: niet alleen op de ozonlaag, maar
ook op de klimaatsverandering. Daarom
kunnen wetenschappers er niet langer om
heen de atmosfeer en de veranderingen
die erin plaatsvinden, steeds meer als een
geïntegreerd, multidisciplinair geheel te
bestuderen. Kortom, de atmosfeer moet als
een holistisch systeem worden beschouwd.