Belgisch global change onderzoek 1990-2002 - Federaal ...

De rol van oceanen in global change
stilvallen. Daarom speelt de beschikbaarheid
van deze elementen in het oceaanmilieu een
belangrijke rol bij de functie van oceanen als
koolstofput.
3.4.2 Stikstof
Vervuilde rivieren
Stikstof (N), in de vorm van nitraat
- + (NO ) of ammonium (NH4 ), wordt vaak als
3
de belangrijkste limiterende voedingsstof in de
meeste mariene systemen beschouwd. Vandaar
dat het meer aandacht dan andere nutriënten
krijgt.
De stikstofcyclus is relatief complex
(zie figuur hieronder). Stikstof komt in water
het meest als opgelost stikstofgas (N 2 ) voor.
Maar in deze vorm is het slechts heel moeilijk
bruikbaar als stikstofbron voor het fytoplankton.
In de vorm van nitraten kan fytoplankton wel het
stikstof opnemen en aanwenden om biomassa
te produceren. Als deze biomassa terug wordt
afgebroken, komt de stikstof opnieuw in het
water vrij, en dit in de vorm van ammonium.
Op die manier is het gemakkelijk opneembaar
door het fytoplankton. Bovendien kan het
door bacteriën tot nitraat worden omgezet
(nitrificatie). Bij afwezigheid van zuurstof
Meststoffen
nitrificatie
ATMOSFEER
denitrificatie N-fixatie
opname
opname
BIOMASSA
AFVAL
mortaliteit
Veeteelt Organisch
ammonificatie
afval
Schematische voorstelling van de stikstofcyclus (N)
in rivieren en mariene milieu’s.
(O 2 ) kunnen bacteriën nitraat ook terug tot
stikstofgas omzetten (denitrificatie).
Door zijn activiteiten grijpt de mens
zwaar in de stikstofcyclus in. Onder meer door
overbemesting en het lozen van afvalwater
(zowel industrieel als huishoudelijk) komen
er massaal stikstofverbindingen in de rivieren
terecht, wat tot een overmatige algengroei
leidt. Toch zijn de rivieren lang niet de enige
bron van stikstof voor het zeewater van de
kustgebieden.
De stikstofcyclus in de hydrosfeer werd
door UA-MiTAC, ULB-GMMA, ULB-ESA,
ULB-OCEAN en VUB-ANCH bestudeerd.
Uit hun onderzoek kan worden afgeleid dat
in de Europese rivieren de concentratie
aan stikstofverbindingen met een
factor tien tot honderd groter is dan in
onvervuilde rivieren. Daardoor ontstaat
een overmatige algengroei, een proces
dat ook wel eutrofiëring wordt genoemd.
Het is echter verrassend dat slechts
de helft van die overmaat aan stikstof
uiteindelijk in de Noordzee terechtkomt
(zie figuur op de volgende bladzijde). Dit
betekent dat een deel onderweg wordt
‘verwerkt’, enerzijds door anaërobe
bacteriën die de stikstofverbindingen
tot stikstofgas omzetten en anderzijds
doordat de stikstofverbindingen op de
bodem van de rivieren neerslaan.
Volgens een studie van ULB-GMMA zou
de conventionele zuivering van afvalwater
voor een vermindering van de denitrificatie
in de rivieren verantwoordelijk zijn. Het
zuiveringsproces zorgt immers voor een
daling van de totale organische belasting,
waardoor de waterkolom en de sedimenten
aërober blijven. Dit fenomeen wordt tevens
door het huidige rivierbeleid versterkt, dat
in een hogere stroomsnelheid en het beter
3
61