Belgisch global change onderzoek 1990-2002 - Federaal ...

68
Biodiversiteit = soortenrijkdom +
soortenevenwicht
Soortenrijkdom (‘species richness’) wordt ten
onrechte vaak als synoniem voor diversiteit
gebruikt, want de biodiversiteit is eveneens
van het evenwicht van de soorten (‘species
evenness’) afhankelijk. Alle soorten komen
binnen hun natuurlijk verspreidingsgebied
(het areaal van een soort) in een bepaalde
hoeveelheid voor. Dit noemen we de
abundantie van een soort. Binnen een
habitat worden het aantal soorten en de
maximale abundanties gelimiteerd door de
hulpbronnen die slechts beperkt aanwezig
zijn. Als er binnen eenzelfde natuurlijk gebied
of habitat verschillende soorten met elk hun
eigen abundantie voorkomen, wordt van een
‘dominantiehiërarchie’ gesproken. Hierbinnen
verhouden de abundanties van de verschillende
soorten zich tot elkaar. We spreken bijgevolg
van dominante en sub-dominante soorten die
in aantal beperkt voorkomen.
Een voorbeeld:
ü Als de abundantie van de verschillende
soorten ongeveer gelijk is en het maximaal
aantal soorten dus evenwichtig over het
aantal beschikbare plaatsen binnen een
habitat (zogeheten niches) is verdeeld, zal
de diversiteit hoog zijn.
ü Als de abundantie van de verschillende
soorten echter niet gelijk is en slechts één
soort zeer abundant aanwezig is, zal deze
soort een groot aantal niches bezetten die
bijgevolg niet door andere soorten kunnen
worden ingenomen. Hierdoor zal het
aantal soorten in de habitat beperkter en
ook de diversiteit lager zijn. Wanneer één
soort vrijwel alle habitat niches bezet en
andere soorten zeer beperkt aanwezig zijn,
spreken we van ‘een monocultuur’. Veel
van onze huidige agrarische systemen zijn
voorbeelden van monoculturen.
Kader 11: Biodiversiteit en Stabiliteit
Stabiliteit = weerstand + veerkracht
De mate waarin een ecosysteem of
gemeenschap tegen stresssituaties en
verstoringen is opgewassen, wordt als de
‘stabiliteit’ uitgedrukt. Onder stress vallen
alle antropogene en natuurlijke factoren die
de groei negatief beïnvloeden, bijvoorbeeld
het gebrek aan voedingstoffen of licht, en
suboptimale temperaturen. Verstoring duidt op
alle (niet-)mechanische processen en factoren
die de biomassa reduceren. Voor planten kan
het hierbij om herbivorie en pathogenen gaan.
De stabiliteit van een ecosysteem wordt door
twee factoren bepaald: de weerstand of de mate
waarin van de beginsituatie wordt afgeweken
en de veerkracht of de tijd die nodig is om tot
de beginsituatie terug te keren.
Diversiteit ≈ Stabiliteit
De relatie tussen de diversiteit en stabiliteit
van een ecosysteem wordt in de ‘diversiteit-
stabiliteit’ hypothese vertaald. Hoewel dit
niet louter een ‘oorzaak-gevolg’-relatie is,
zijn beide wel sterk van elkaar afhankelijk.
Gemeenschappen en ecosystemen met
een hoge diversiteit kunnen het effect
van verstoringen en stresssituaties over
verschillende soorten verspreiden en zo de
gemeenschap tegen decimering bufferen.
Daartegenover staat dat, in een stabiel
systeem, ook gevoelige soorten een kans
krijgen. Daardoor zal het aantal soorten (en
daarmee ook de diversiteit van het ecosysteem)
toenemen. Er is, met andere woorden, ook een
terugkoppeling tussen stabiele systemen en
biodiversiteit. Volledige duidelijkheid omtrent
het ‘oorzaak-gevolg’-karakter van de diversiteit
en de stabiliteit is er nog niet, maar zeker is
dat beide componenten elkaar op verschillende
gebieden beïnvloeden.