Belgisch global change onderzoek 1990-2002 - Federaal ...

40
waarnemingen zijn gebaseerd op de
analyse van een 3.000 meter lange ijskern
die in Centraal-Groenland (Greenland
Ice Core Project, GRIP) werd geboord,
een onderzoeksproject waaraan ULB-
GLACIOL heeft meegewerkt. Het staat
echter nog niet helemaal vast of die forse
afkoeling zich wel heeft voorgedaan.
Complexe niet klimaatgebonden vervormingen
in de diepste lagen van
de ijskap hebben mogelijkerwijs de
onderzoeksresultaten vertekend. Die
onduidelijkheid toont hoe belangrijk goede
terreinwaarnemingen zijn om de fysische
processen voor de uitwerking van modellen
op adequate wijze te beschrijven.
2.3 Oorzaken van de
klimaatveranderingen in het
verleden
2.3.1 Factoren die het evenwicht van het
klimaatsysteem verstoren
Welke factoren bepalen ons klimaat? In de
eerste plaats de zon waarvan de stralen naar
de aarde door het aardoppervlak worden
geabsorbeerd en in warmte worden omgezet.
Die energie wordt vervolgens herverdeeld via
lucht- en zeestromingen en opnieuw de ruimte
ingestuurd in de vorm van infrarode straling (zie
Kader 7).
Externe factoren
Over de volledige aarde en één jaar
genomen, wordt de energie van de invallende
straling plusminus gecompenseerd door die
van de uitgezonden straling. Alle factoren die
daarop inwerken beïnvloeden het klimaat. Ook
de factoren die de verdeling van de energie in
of tussen de atmosfeer, het vasteland en de
oceanen wijzigen, hebben een invloed op het
klimaat. Elke factor die op dat evenwicht inwerkt,
brengt wijzigingen aan in de stralingsbalans
(dat is het verschil tussen invallende en
uitgezonden straling) van het systeem aarde/
atmosfeer. Factoren die positief inwerken op de
stralingsbalans warmen de aarde op, die welke
negatief inwerken koelen ze af.
Een aantal natuurlijke externe factoren
hebben in het verleden een invloed gehad
op de geschiedenis van het aardse klimaat,
waaronder:
ü De zonnestraling. De hoeveelheid straling
die de zon uitzendt, varieert lichtjes (0,1%)
volgens een 11-jarige zonnecyclus. Variaties
in de energieaanvoer van de zon kunnen zich
over langere perioden voordoen.
ü Kleine variaties in de aardbaan en in de helling
van de aardrotatieas kunnen wijzigingen in de
verdeling van de zonnestraling aanbrengen
(astronomische theorie van de paleoklimaten,
voor het eerst gevalideerd door Milankovitch
en nadien door de werkzaamheden van UCL-
ASTR). Die variaties spelen een belangrijke
rol in de klimaatveranderingen in het verleden
(glaciale cycli).
ü De broeikasgassen. Bepaalde gassen in
de atmosfeer absorberen de uitgezonden
straling meer. Omdat minder warmte van de
aarde naar de ruimte terugkeert, warmen het
aardoppervlak en de lage atmosfeer op. Het
positieve effect van die gassen wordt ook
het broeikaseffect genoemd. Die gassen
werken immers volgens het principe van
een serre: ze laten de zonnestralen door,
maar houden de warmte gevangen. Sinds
miljarden jaren al spelen de broeikasgassen
een belangrijke rol in het klimaat van de aarde.
Zonder hen zou de gemiddelde temperatuur
op aarde -20 °C bedragen. De belangrijkste
natuurlijk voorkomende broeikasgassen zijn
waterdamp, koolstofdioxide, ozon, methaan
en stikstofoxide.
ü De aërosolen (zie Hoofdstuk 1). Vulkanen
kunnen grote hoeveelheden zwavelhouden-