Belgisch global change onderzoek 1990-2002 - Federaal ...

ClO (chlooroxide), BrO (broomoxide) en
stikstofdioxide (NO 2 ) zijn rechtstreeks betrokken
bij de katalytische cycli die ozon afbreken. Andere
verbindingen als chloordioxide (OClO) kunnen
dan weer functioneren als een indicator voor de
mate waarin weinig actieve chloorreservoirs tot
reactieve ozonvreters worden omgezet.
Beleid omgegooid
Als antwoord op de bezorgdheid vanuit de
wetenschappelijke wereld, hebben de Verenigde
Naties (VN) in 1985 de ‘Vienna Convention for
the Protection of the Ozone Layer’ afgesloten.
Deze overeenkomst werd in 1987 in het Montreal
Protocol geconcretiseerd dat voorzag in een aantal
stappen om de productie van ozonafbrekende
gassen te bannen. Alle belangrijke chemische
consortia hebben zich goed gehouden aan de
initiële beslissingen in het protocol, evenals aan
de amendementen en aanpassingen die later
werden aangebracht.
De aanpassingen aan het Montreal Protocol
waren het gevolg van voortdurende en
meer globale atmosferische metingen,
alsook nieuwe wetenschappelijke
inzichten. Belgische onderzoekers hebben
een sterke bijdrage aan de actualisering
van het Protocol geleverd, onder meer in
het kader van ‘assessments’ van de World
Meteorological Organization (WMO) die
regelmatig gepubliceerd worden. Verder
nemen Belgische onderzoekers ook deel
aan diverse internationale technische
en wetenschappelijke panels die de
besluitvorming voorbereiden.
1.1.2 Meten om te weten
Metingen integreren
Vaak worden de veranderingen in de
atmosfeer opgedeeld naar de verschillende
lagen (stratosfeer en troposfeer) of de
verschillende componenten zoals ozon (O 3 ),
Veranderingen in de atmosfeer 1
aërosolen en koolstofdioxide (CO 2 ) , elk met
een eigen impact op het klimaat, gezondheid,
ecosystemen, biodiversiteit, etc. Op zich
is dat een logische, maar helaas vaak een
te simplistische opdeling. De realiteit is
immers heel wat complexer en laat zich niet
zo gemakkelijk in keurige vakjes plaatsen.
De stratosfeer en troposfeer zijn geen strikt
gescheiden lagen in de atmosfeer. Integendeel,
er is een voortdurende uitwisseling tussen beide,
waardoor de chemische en fysische processen
in de ene laag invloed op de andere hebben. Dat
zorgt voor een extra dimensie van complexiteit
voor wie de gedragingen van de atmosfeer wil
doorgronden. Bovendien is die wisselwerking
tussen stratosfeer en troposfeer allesbehalve
constant. Ze is anders aan de polen dan aan de
evenaar en verschilt naargelang het seizoen.
De koppeling tussen de verschillende
subsystemen van de aardatmosfeer zorgt
ervoor dat de evolutie in de samenstelling van de
atmosfeer het best op een geïntegreerde manier
en wereldwijde schaal kan worden bestudeerd.
Bij die wereldwijde integratie van waarnemingen
hoort een combinatie van meettechnieken vanaf
verschillende platforms (op de grond of vanuit
de lucht met o.a. stratosferische ballonnen,
vliegtuigen en satellieten) en met een hele
reeks van complementaire meetinstrumenten.
Soms worden daarbij enkel meetgegevens ‘ter
plaatse’ (in situ) verzameld, maar vaak wordt er
van op afstand (teledetectie) gemeten.
Sinds geruime tijd nemen Belgische
onderzoekers van ULg-GIRPAS, BIRA en
KMI actief deel aan het verzamelen van
meetgegevens over de atmosfeer. Een
groot aantal van deze activiteiten vindt
plaats binnen internationale netwerken
van meetstations op de grond, zoals
het Network for the Detection of
Stratospheric Change (NDSC). Een
voorbeeld van een NDSC station dat
21