jv0008 Volledige tekst - WODC

Justitiële verkenningen, jrg. 26, nr. 8, 2000 104
Sommigen vinden dat vrouwen zich, indien mogelijk, tot deze taken
moeten beperken. Anderen stellen, daarbij verwijzend naar vrouwen uit
de vroege islam, dat vrouwen de plicht hebben om kennis te verwerven
(door te studeren) en het volste recht hebben een beroep uit te oefenen.
Daarbij dienen ze zich wel volgens de voorschriften van de islam te kleden.
Daarbij zijn verschillende interpretaties en keuzes mogelijk. Terwijl
sommige vrouwen opteren voor de çaraf (een alles om- en verhullende,
meestal zwarte, overjurk vergelijkbaar met de chador in Iran), kiezen de
meeste vrouwen voor een lichtere vorm van tesettür (kleding volgens de
islamitische voorschriften). Zij dragen een soort lange, en meestal wijde,
regenjassen met daarbij een passende sjaal die op een specifieke wijze
het hoofd en de schouders bedekt. Het dragen van een hoofddoek in
overheidsfuncties is echter verboden en een dergelijk verbod geldt ook
voor scholieren en studenten. In hun strijd tegen het ‘islamitische fundamentalisme’
zijn deze verboden in recente jaren verder aangescherpt
door de bewakers van het kemalistische establishment. Met name scholieren
en studenten moesten het daarbij ontgelden. De Raad voor het
Hoger Onderwijs, waakhond van het kemalistische erfgoed in universitaire
instellingen, verbood vrouwelijke studenten met een hoofddoek de
toegang tot de universiteiten. Dit leidde tot hevige protesten. De islamitische
feministen kregen daarbij steun van de radicale feministen die de
individuele vrijheid om te kiezen voor, bijvoorbeeld, het dragen van een
hoofddoek belangrijker vonden dan het bewaken van het kemalistische
gedachtegoed. Voor de kemalistische vrouwen echter is de hoofddoek
het symbool van een religie wier invloed Atatürk juist had geprobeerd te
beperken. De islamitische feministen en hun hoofddoeken vormen voor
hen een bedreiging van het secularisme en het moderniseringsproces
dat Atatürk in gang had gezet. In reactie op het groeiende islamisme is in
de jaren negentig daarom ook het aantal kemalistische vrouwenorganisaties
gegroeid, met als belangrijkste en meest invloedrijke exponent een
organisatie met de veelzeggende naam Çagˇdas¸ Yas¸amı Destekleme Dernegˇi
(Vereniging voor het Steunen van het Eigentijdse Leven) (Acar, 1980;
Göle, 1992; Kılıç, 1998; Fernea, 1998).
Huidige strijd om rechtsgelijkheid
In het bovenstaande heb ik gepoogd een beeld te schetsen van de
vrouwenbewegingen zoals die zich tijdens de eerste feministische golf, in
het Osmaanse Rijk, en tijdens de tweede feministische golf, in het republikeinse
Turkije, hebben gemanifesteerd. In het laatste deel van dit artikel
wil ik een van de strijdpunten van de vrouwenbeweging heden ten
dage in Turkije, rechtsgelijkheid voor vrouwen, nader beschouwen. Met
name het familierecht zoals vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek (Medeni
Kanun/Civil Code) blijft voor vele vrouwen een heikel punt. Door de
rechtgeaarde kemalisten wordt de acceptatie van die wetgeving nog elk