jv0008 Volledige tekst - WODC

Justitiële verkenningen, jrg. 26, nr. 8, 2000 88
Naar eerwraak in Turkije is geen onderzoek gedaan. Mijn eigen onderzoek
betrof eerwraak bij Turken in Nederland (Van Eck, 2001). Eerwraak
wordt zowel in Turkije als bij Turken in Nederland, gepleegd door families
die van oorsprong van het platteland afkomstig zijn. In dit artikel ga
ik in op de volgende twee vragen: wat zeggen de islam en het Turkse wetboek
van strafrecht (Türk Ceza Kanunu, afgekort TCK) over eerwraak. En
ten tweede: welke kritiek bestaat er in Turkije op eerwraak?
Eerwraak en de islam
Eerwraak komt in het gehele mediterrane gebied voor, zowel onder de
christelijke als onder de islamitische bevolking en is daarom niet exclusief
te koppelen aan de islam. Vaak wordt gedacht dat deze godsdienst
haar goedkeuring verleent aan het plegen van eerwraak. Kijken we echter
naar wat de koran werkelijk voorschrijft als straf op ‘zina’ (overspel, ontucht,
onkuisheid) dan blijkt dit minder rigoreus te zijn dan het volksgeloof
wil. In de koran staat: ‘De overspelige vrouw en de overspelige man,
geselt een ieder hunner met honderd geselslagen. En laat geen mededogen
met hen u bevangen in Allah’s godsdienst, indien gij gelooft in Allah en de
laatste dag. En laat een aantal der gelovigen van hun bestraffing getuige
zijn’ (Koran 24,2). 2 Later hebben islamitische rechtsgeleerden bepaald
wat Mohammed precies bedoeld heeft: ingeval van gehuwden of mensen
die ooit gehuwd zijn geweest is de straf op ‘zina’ gedood worden door
steniging. Alleen voor personen die nog nooit gehuwd zijn geweest geldt
de geseling als straf. Dood door steniging staat derhalve niet in de koran,
maar is gebaseerd op de tradities die toegeschreven zijn aan de Profeet
(hadith). 3
‘Zina’ kan, ingeval de schuldige niet vrijwillig een bekentenis aflegt,
volgens de wet, overeenkomstig de woorden van de koran, slechts worden
bewezen indien vier mannelijke, aan alle wettelijke eisen
beantwoordende getuigen de waarheid van de beschuldiging bevestigen
(koran 24,4). Het geldt echter als aanbevelenswaardig de straf van de
schuldige af te wenden. De islamitische rechter moet de verdachte op
alle omstandigheden opmerkzaam maken, welke volgens de wet tot vrijspraak
aanleiding kunnen geven. De rechter moet bijvoorbeeld uitdruk-
1 Geturfd voor de jaargangen 1992, 1993, 1994 van de Hürriyet. Dankzij Dick Koopman zijn
de ingebonden jaargangen van deze krant (momenteel tot en met 1994) in de UB-Leiden
te vinden (de laatste jaargang die zal worden ingebonden is 1998). Meestal is de inhoud
van de Europese editie hetzelfde als die in Turkije, op een paar pagina’s na die betrekking
hebben op regionaal nieuws. Het zou kunnen dat daardoor de Europese editie een ander
aantal eerwraken oplevert dan de Turkse editie. De Hürriyet moeten we zien als een soort
Turkse Telegraaf. Het is niet te vergelijken met de krant Cumhuriyet, die meer een soort
NRC-Handelsblad is, en waar nauwelijks eerwraken in te vinden zijn.
2 Uit de vertaling van Kramers (1956).
3 Zie de Koran 1992: voetnoot bij sura 4, 15.