jv0008 Volledige tekst - WODC

Justitiële verkenningen, jrg. 26, nr. 8, 2000 90
kel 453 handelt om het doden van een pasgeboren kind om redenen van
namus. Gewoonlijk gaat het om een buitenechtelijke geboorte. De baby
moet worden gedood, omdat anders de moeder – meestal een ongehuwd
meisje – en haar familie in opspraak komen. Önder (1962, p. 569) wijst er
op dat de moord direct na de geboorte van het kind moet zijn gepleegd,
daar anders van toepassing van dit artikel geen sprake meer kan zijn. In
1991 is dit wetsartikel aangepast: de dader mag alleen nog maar de moeder
zijn en de reden is niet meer de namus redden, maar de eref. 9 De
Turkse officier van justitie Zekeriya Sevimli 10 kon mij niet uitleggen
waarom nu het woord eref in plaats van namus werd gebruikt. ‘Ach, ze
willen gewoon westers doen’, was zijn commentaar. 11
Wetsartikel 462 handelt om het doden bij het betrappen op overspel.
Dit wordt door Turkse juristen onderling wel ‘Italyan usülü bos¸anma’
(echtscheiding op zijn Italiaans) genoemd, omdat dit wetsartikel van het
Italiaanse Wetboek van Strafrecht is overgenomen (Tanrıyar, 1987, p. 56).
De gevangenisstraf wordt gereduceerd tot een achtste van de straf, wanneer
de moord/doodslag gepleegd is tijdens of kort na een onmiskenbare
situatie van overspel of ontucht. 12 Let wel: ook de vrouw die haar man
doodt, nadat zij hem betrapt op overspel, kan aanspraak maken op dit
artikel. In de volksmond wordt dan echter niet van eerwraak gesproken,
maar van jaloeziemoord (kıskançlık cinayeti).
De eerwraken waar deze wetsartikelen niet op van toepassing zijn, en
dit zijn de meeste, kan de rechter laten vallen onder de algemene artikelen
51 en 59 van het Turkse Wetboek van Strafrecht. 13 Artikel 51 kan van
suggereert dat er een apart wetsartikel bestaat waarin deze moorden worden behandeld.
Dit is echter niet het geval. Er zijn alleen bepaalde wetsartikelen die in bepaalde gevallen
een strafvermindering geven’.
9 De oorspronkelijke wetstekst van artikel 453 luidt: Als een moord gepleegd is op een net
geboren kind, om de namus van de dader of zijn vrouw of zijn moeder of zijn dochter of
zijn kleindochter of zijn geadopteerde dochter of zijn zuster te redden, zal de dader een
zware gevangenisstraf worden opgelegd tussen de vijf en de tien jaar. Dit artikel is
veranderd in: Als een pas geboren kind gedood wordt door de moeder met het doel haar
eref te redden, wordt aan haar vier tot acht jaar gevangenisstraf gegeven.
10 Met hem heb ik op 19 juli 2000 te Ankara gesproken.
11 Een aan artikel 453 verwant wetsartikel is artikel 472 uit het Turkse Wetboek van Strafrecht
wat bepaalt dat strafvermindering gegeven wordt wanneer een miskraam opgewekt wordt
om de namus te redden. Dit valt echter niet onder moord/doodslag.
12 Aykut (1999, pp. 56-57) gaat uitdrukkelijk in op de twee voorwaarden verbonden aan
wetsartikel 462: 1. een tijdsvoorwaarde: de handeling moet verricht zijn tijdens de situatie
van overspel of ontucht of terwijl dit soort relatie op het punt stond te gebeuren of vlak
nadat het gebeurd is. 2. een personenvoorwaarde: het moet gaan om de echtgenoot, de
echtgenote, de broer of de zuster, de kinderen of kleinkinderen en degene waarmee de
handeling wordt verricht. De wetgever gaat er vanuit dat de persoon die getuige is van een
dergelijk overspel een zodanige psychologische klap krijgt, dat hij/zij niet meer uit vrije wil
kan handelen.
13 Officier van justitie Zekeriya Sevimli wees me er met nadruk op dat het hier niet gaat om
een verplichting, maar om een mogelijkheid.