jv0008 Volledige tekst - WODC

Turkije en zijn islam 13
alleen om religieus gezinde kiezers te winnen, maar ook om het ontbreken
van een eenduidig en concreet programma te verhullen.
Door de maatregelen van 1997 is de politieke islam – en zijn belangrijkste
exponent, de RP – in het defensief gedrongen. Premier Erbakan
werd door de militairen in de onmogelijke positie gedwongen, dat hij het
overheidsapparaat moest zuiveren van fundamentalistische elementen,
en ook op andere gebieden de invloed van de politieke islam moest indammen.
Met veel tegenzin ondertekende Erbakan een door de militairen
opgesteld antifundamentalistisch programma. Toen hij zich bleef
verzetten tegen de geëiste sluiting van de imam-hatipscholen werd hij in
juni 1997 tot aftreden gedwongen. Een juridisch gevecht van een half
jaar leidde vervolgens tot de ontbinding van de RP in januari 1998. De
gedoodverfde opvolger van Erbakan, Erdogan, werd gevangen gezet.
Meer recent, op 6 juli 2000, werd ook Erbakan zelf tot een gevangenisstraf
van een jaar veroordeeld. In een redactioneel commentaar op de
juridische campagne tegen de RP schreef Turkish Daily News (10 augustus
1997), dat het opheffen van politieke partijen ook in democratische
landen kan voorkomen in extreme omstandigheden, maar dat in Turkije
het opheffen van partijen een gewoonte is geworden.
Diverse commentatoren voorspelden dat het ontbinden van de grootste
politieke partij van Turkije tot veel ellende zou lijden, in het ergste
geval een burgeroorlog (Çakir, 1997). Bijna drie jaar na dato kunnen we
vaststellen dat het zo’n vaart niet is gelopen. De verwachte confrontatie
tussen de RP-achterban en de gevestigde orde is uitgebleven. De gevreesde
radicalisering van een deel van hen is ook binnen de perken gebleven,
al is het land opgeschrikt door enkele bloedige aanslagen die
werden toegeschreven aan een radicaal-islamitische groepering met de
weinig informatieve naam Hezbollah (partij van God).
De politieke traditie van de RP wordt voortgezet door de Partij van de
Deugd (FP), die evenwel met dezelfde problemen te kampen heeft als
zijn voorganger. De FP wordt argwanend gevolgd door ijverige officieren
van justitie die op zijn ontbinding uit zijn, en kan zich geen kritisch opstelling
tegenover het heersende systeem veroorloven. Nog sterker dan
de RP vermijdt de FP daarom expliciete verwijzingen naar islamisering
van de samenleving. In plaats daarvan voert de partij campagne voor
democratie, mensenrechten en burgerlijke vrijheden. Anderzijds lijkt een
belangrijk deel van de achterban juist een meer kritische opstelling tegenover
het systeem te verwachten. De eerste verkiezingsresultaten van
de FP waren dan ook niet veelbelovend: in 1999 werd 15,4% van de stemmen
behaald, een daling van ruim 6%. In de Koerdische delen van Turkije
zag de partij zijn kiezers weglopen naar de pro-Koerdische Democratische
Volkspartij (HADEP).
Meer nog dan zijn voorganger staat de FP voor een structureel dilemma:
als men zich profileert als islamitische partij en als alternatief
voor de seculiere orde, zal dit gezien het zero-tolerance beleid van de
Turkse militaire en justitiële elite onherroepelijk leiden tot ontbinding